Sáp nhập Vĩnh Long- Bến Tre- Trà Vinh: Tầm nhìn phát triển mới có tính đột phá

Việc hợp nhất 3 tỉnh Vĩnh Long- Bến Tre- Trà Vinh thành tỉnh Vĩnh Long mới, là thời cơ để xác lập một tầm nhìn phát triển mới, có tính đột phá, tích hợp, nhanh và bền vững.

Đó là nhấn mạnh của Tổng Bí thư Tô Lâm tại chuyến làm việc đầu tháng 6/2025 với Ban Thường vụ Tỉnh ủy 3 tỉnh Bến Tre, Trà Vinh và Vĩnh Long về triển khai thực hiện các nghị quyết, kết luận, chỉ thị của Trung ương; tình hình thực hiện Nghị quyết số 60-NQ/TW của BCH Trung ương Đảng về Hội nghị lần thứ 11 BCH Trung ương Đảng khóa XIII. 

Trung tâm Hành chính tỉnh Vĩnh Long với vị trí trung tâm ĐBSCL là đầu mối giao thương, logistics. Ảnh: NGUYỄN VINH HIỂN

Để chuẩn bị cho việc thiết lập bộ máy tổ chức hành chính, Chúa Nguyễn lập phủ Gia Định, dựng dinh Trấn Biên và dinh Phiên Trấn năm 1698 và giao cho Thống suất Nguyễn Hữu Cảnh tổ chức thực hiện. Năm Nhâm Tý 1732, Chúa Nguyễn Phúc Trú thiết lập phía Nam dinh Trấn Biên, dinh Phiên Trấn đơn vị hành chính mới là Long Hồ dinh, châu Định Viễn.

Theo Đại Nam nhất thống chí: “Năm Nhâm Tý (1732) thấy địa thế Gia Định rộng rãi, chia đất phía Nam dinh Phiên Trấn đặt làm châu Định Viễn, lập dinh Long Hồ vẫn thuộc về phủ Gia Định”. Trong Gia Định thành thông chí cũng có ghi: “Nguyên sơ lập châu Định Viễn và dựng dinh Long Hồ ở xứ Cái Bè, sau dời qua ấp Long An, thôn Long Hồ…”. Năm Tân Mão (1831) và năm Nhâm Thìn (1832), bãi bỏ Gia Định thành, chia thành 6 tỉnh (Nam Kỳ lục tỉnh), tỉnh Vĩnh Long là một trong Nam Kỳ lục tỉnh. 

Ngày 20/12/1899, thực dân Pháp đổi hạt thành tỉnh. Nam Kỳ lục tỉnh cũ được chia làm 20 tỉnh. Vĩnh Long chia thành 3 tỉnh là Bến Tre, Trà Vinh và Vĩnh Long (và tỉnh Sa Đéc). 

Từ tiềm năng, thế mạnh của từng địa phương 

Tỉnh Bến Tre được thành lập năm 1900 theo nghị định của Toàn quyền Paul Doumer (ký ngày 20/12/1899), theo đó, Sở Tham biện Bến Tre đổi thành tỉnh cùng lúc với các tỉnh khác ở Nam Kỳ. Quá trình phát triển, thay đổi địa giới hành chính, tỉnh Bến Tre có 9 đơn vị hành chính (ĐVHC) cấp huyện (8 huyện và 1 thành phố); 148 ĐVHC cấp xã (gồm 32 xã, 6 phường và 10 thị trấn).

Tỉnh Bến Tre nằm tiếp giáp vùng kinh tế trọng điểm phía Nam. Có hệ thống giao thông đường thủy thuận lợi với 4 nhánh sông chính hướng ra biển Đông và hệ thống kênh, rạch là các trục giao thông đối ngoại quan trọng gắn kết Bến Tre với các tỉnh vùng ĐBSCL và vùng kinh tế trọng điểm phía Nam.

Đặc biệt, đầu tư xây dựng các cầu: Rạch Miễu (1, 2), Hàm Luông và Cổ Chiên đã giúp Bến Tre khơi dậy và phát huy hiệu quả tiềm năng, lợi thế phát triển nhanh, bền vững, tăng kết nối giao thương khu vực và TP Hồ Chí Minh và vùng kinh tế trọng điểm phía Nam. Với vị trí địa lý, Bến Tre có lợi thế lớn về phát triển kinh tế biển.

Tỉnh Trà Vinh được tái lập theo Nghị quyết của Quốc hội khóa VIII, Kỳ họp thứ 10, ngày 26/12/1991, trên cơ sở chia tách tỉnh Cửu Long thành 2 tỉnh Vĩnh Long và Trà Vinh. Quá trình phát triển, thay đổi địa giới hành chính, tỉnh Trà Vinh có 9 ĐVHC cấp huyện (gồm 7 huyện, 1 thị xã; 1 thành phố) và 104 ĐVHC cấp xã.

Trà Vinh nằm về phía hạ lưu giữa sông Tiền và sông Hậu với 2 cửa Cung Hầu và Định An thông thương ĐBSCL với biển Đông, nối với cả nước và quốc tế, với 65km đường bờ biển tạo điều kiện rất thuận lợi cho việc phát triển giao thông đường thủy, hàng hải, du lịch và kinh tế biển. Cùng các tuyến quốc lộ kết nối khu vực và TP Hồ Chí Minh, Trà Vinh có nhiều lợi thế quan trọng về kinh tế và quốc phòng đối với vùng ĐBSCL. 

Với lịch sử hình thành và phát triển gần 300 năm, tỉnh Vĩnh Long có bề dày truyền thống lịch sử lâu đời và chứa đựng nhiều giá trị văn hóa nổi bật. Mặc dù cương vực địa giới hành chính đã trải qua nhiều lần thay đổi về tên gọi và nhiều lần tách nhập, song từ xưa đến nay, Vĩnh Long vẫn luôn nổi tiếng là vùng đất địa linh nhân kiệt, tiềm năng kinh tế trù phú và đời sống sinh hoạt rất sống động. 

Tại Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa VIII ngày 26/12/1991 đã ra quyết định tách tỉnh Cửu Long thành 2 tỉnh Vĩnh Long và Trà Vinh. Quá trình phát triển, thay đổi địa giới hành chính, tỉnh Vĩnh Long có 8 ĐVHC cấp huyện (1 thành phố, 1 thị xã và 6 huyện), 102 ĐVHC cấp xã (83 xã, 6 thị trấn và 13 phường).

Tỉnh Vĩnh Long nằm ở trung tâm vùng ĐBSCL, giữa sông Tiền và sông Hậu, có hệ thống giao thông đường bộ, đường thủy đáp ứng tốt nhu cầu phát triển. Kết nối với các tỉnh trong khu vực ĐBSCL và các vùng kinh tế trọng điểm phía Nam bằng các tuyến giao thông huyết mạch quan trọng kết nối thông suốt, tạo điều kiện thuận lợi để giao lưu, phát triển du lịch, thương mại, hợp tác đầu tư trong và ngoài nước.

Kiến tạo mô hình phát triển mới

Theo Quyết định số 759/QĐ-TTg ngày 14/4/2025 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án Sắp xếp, tổ chức lại ĐVHC các cấp và xây dựng mô hình tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp, sáp nhập tỉnh Vĩnh Long, tỉnh Bến Tre, và tỉnh Trà Vinh thành tỉnh mới là tỉnh Vĩnh Long. 

Các chuyên gia kinh tế nhận định việc sáp nhập 3 tỉnh Vĩnh Long, Bến Tre và Trà Vinh sẽ tạo nên một “mảng ven Biển Đông” liên tục với 130km, giúp tỉnh Vĩnh Long (mới) mở rộng không gian phát triển ra hướng biển. Nhờ vậy, không chỉ phát huy lợi thế nông nghiệp, mà còn phát triển mạnh kinh tế biển.

Quy mô gần 6.300km², hơn 4,1 triệu dân và 124 ĐVHC cấp xã trực thuộc, sẽ giúp tỉnh mới có sức hấp dẫn cao trong thu hút FDI và đầu tư công nghiệp chế biến nông- thủy sản, logistics và năng lượng tái tạo. Việc kết nối hệ thống sông Mekong, hệ thống đường cao tốc, đường bộ, đường ven biển phía Đông của các tỉnh này sẽ tạo thành bộ khung vững chắc để tạo nên không gian phát triển kinh tế rất lớn. 

Trung tâm hành chính tỉnh Vĩnh Long với vị trí trung tâm ĐBSCL là đầu mối giao thương, logistics. Cùng với các KCN hiện có như Hòa Phú, Bình Minh và đang triển khai các KCN Đông Bình, Gilimex Vĩnh Long, An Định, các cụm công nghiệp đáp ứng nhu cầu “đất sạch” thu hút đầu tư, thúc đẩy các ngành công nghiệp chiến lược…

Trong khi đó, Bến Tre là “thủ phủ” dừa của miền Tây và cả nước. Bên cạnh các công trình, dự án trọng điểm của tỉnh đã và đang được triển khai, tầm nhìn chiến lược của tỉnh Bến Tre là Khu lấn biển với diện tích khoảng 50.000ha để mở rộng không gian phát triển và phát triển mạnh kinh tế biển...

Còn tỉnh Trà Vinh là trung tâm năng lượng mới nổi trong khu vực ĐBSCL, nhiều dự án điện gió, điện mặt trời quy mô lớn, cụm nhà máy nhiệt điện Duyên Hải công suất hàng ngàn MW. Theo thống kê, GRDP năm 2024 của tỉnh ước tăng 10,04%, cao nhất khu vực ĐBSCL. Về văn hóa, du lịch, Trà Vinh có cộng đồng người Khmer lớn (chiếm 30% dân số), tạo nét văn hóa độc đáo… 

Bám sát sự chỉ đạo của Trung ương, Tỉnh ủy, Ban Thường vụ Tỉnh ủy 3 tỉnh đã kịp thời chỉ đạo các cấp, các ngành ban hành các văn bản triển khai thực hiện. Các công việc chuẩn bị cho việc sắp xếp cấp xã, kết thúc hoạt động cấp huyện, hợp nhất cấp tỉnh được Ban Thường vụ Tỉnh ủy 3 tỉnh chỉ đạo hoàn thành và trình Chính phủ Đề án hợp nhất các tỉnh Vĩnh Long, Bến Tre, Trà Vinh.

Các tỉnh đã định hình khung đội ngũ cán bộ lãnh đạo cho các xã, phường (sau sáp nhập), cơ bản hoàn thành dự kiến phân công cán bộ giữ các chức danh bí thư, phó bí thư, chủ tịch, phó chủ tịch HĐND, UBND xã, phường sau khi sáp nhập… 

Tại buổi làm việc với Ban Thường vụ Tỉnh ủy 3 tỉnh Bến Tre, Trà Vinh và Vĩnh Long hồi đầu tháng 6/2025, Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh, việc hợp nhất Vĩnh Long, Bến Tre và Trà Vinh thành một đơn vị hành chính- kinh tế mới không chỉ đơn thuần là giải pháp tổ chức lại địa giới hành chính mà quan trọng hơn là một lựa chọn có tính đột phá nhằm tái thiết cấu trúc phát triển theo hướng tích hợp, đồng bộ và hiệu quả.

Sự hợp nhất này sẽ mở ra không gian mới để phát huy tối đa lợi thế so sánh và tính bổ trợ lẫn nhau giữa các địa phương, thúc đẩy liên kết kinh tế thực chất. 3 tỉnh Vĩnh Long, Bến Tre và Trà Vinh có cơ cấu kinh tế, thế mạnh ngành nghề và vị trí địa lý mang tính bổ sung tự nhiên, tạo nền tảng thuận lợi để hợp nhất thành một thực thể phát triển hài hòa và toàn diện.

Đồng thời, về mặt văn hóa- xã hội, 3 địa phương có nền tảng dân cư ổn định, tương đồng về bản sắc vùng, thuận lợi cho việc tích hợp thể chế, đồng bộ hóa quản trị, phát triển nhân lực và gìn giữ sự hài hòa về văn hóa dân tộc. Đây là điều kiện cần và đủ để hình thành một đơn vị hành chính- kinh tế có nội lực mạnh, tổ chức vận hành hiệu quả và khả năng cạnh tranh vượt trội trong vùng và cả nước.

Tỉnh Vĩnh Long (mới) có sức hấp dẫn cao trong thu hút FDI và đầu tư công nghiệp chế biến nông- thủy sản, logistics và năng lượng tái tạo. Ảnh: NGUYỄN VĂN HẢI

Tổng Bí thư khẳng định, việc hợp nhất 3 tỉnh Vĩnh Long, Bến Tre và Trà Vinh là quyết định có tính chiến lược đã được đánh giá, cân nhắc kỹ lưỡng trên hành trình hiện thực hóa các nghị quyết lớn của Bộ Chính trị về phát triển vùng ĐBSCL, phát triển kinh tế tư nhân, khoa học- công nghệ, chuyển đổi số, đổi mới tổ chức chính quyền và nâng cao năng lực thực thi chính sách ở cấp địa phương.

Để phát triển nhanh và bền vững sau sáp nhập, cần nhìn nhận toàn bộ quá trình này như một cơ hội hiếm có để kiến tạo mô hình phát triển mới hiện đại hơn về tư duy, hiệu quả hơn về tổ chức, sâu sắc hơn về liên kết vùng và mạnh mẽ hơn về năng lực cạnh tranh. 

Tổng Bí thư cũng yêu cầu, tỉnh mới phải chủ động chuyển mình từ tư duy nhiệm kỳ sang tư duy chiến lược dài hạn, phải có tầm nhìn và sự kiên định, nhất quán; từ quản lý hành chính sang kiến tạo phát triển; từ hành động đơn lẻ sang phối hợp tổng thể giữa cấp ủy, chính quyền, doanh nghiệp và người dân; cần khẩn trương cụ thể hóa các nghị quyết mới đây của Trung ương thành chương trình hành động rõ mục tiêu, có lộ trình, có con người chịu trách nhiệm và có kết quả cụ thể.

TRẦN PHƯỚC