Không nên quy định cứng về khoảng cách để mua nhà ở xã hội 

Ngày 21/5, trong phiên thảo luận về Dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về thí điểm về một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển nhà ở xã hội (NƠXH), đại biểu Quốc hội Trịnh Minh Bình (tỉnh Vĩnh Long) cho rằng, mục tiêu cốt lõi của chính sách NOXH là nhằm hỗ trợ cho các đối tượng thực sự khó khăn về chỗ ở, đặc biệt là người thu nhập thấp, cán bộ, công chức, viên chức chưa có nhà ở ổn định. Do đó, việc xác định đúng đối tượng thụ hưởng chính sách là vấn đề có ý nghĩa then chốt trong thiết kế thể chế.

Tuy nhiên, theo tôi việc quy định khoảng cách trên 30 km mới được mua, thuê mua NƠXH, vấn đề này đã có nhiều đại biểu cho ý kiến về nội dung này và điều này sẽ bộc lộ một số hạn chế như sau:

Thứ nhất, khoảng cách địa lý không phản ánh chính xác hoàn cảnh khó khăn về nhà ở. Có rất nhiều trường hợp cán bộ, công chức, viên chức, người lao động cư trú cách nơi làm việc chỉ vài km nhưng phải sống trong điều kiện nhà trọ chật hẹp, thu nhập thấp, không đủ khả năng mua nhà thương mại. Nếu chỉ căn cứ vào khoảng cách như trên để loại họ khỏi diện được mua NƠXH thì sẽ dẫn đến thiếu công bằng, bỏ sót người thực sự cần hỗ trợ về nhà ở.

Thứ hai, quy định này dễ tạo ra sự bất bình đẳng giữa người nghèo ở khu vực nội thành và người ở ngoại thành hoặc nông thôn. Trong khi giá thuê và sinh hoạt phí ở đô thị cao, người thu nhập thấp tại đây lại không tiếp cận được NƠXH chỉ vì nhà của họ cách cơ quan dưới 30 km, điều này là nghịch lý với mục tiêu an sinh, chỉ đạo của Đảng và Nhà nước trong giai đoạn hiện nay.

Thứ ba, quy định này cũng dễ bị lợi dụng. Một số người có điều kiện có thể đăng ký tạm trú, khai báo địa chỉ cư trú ở xa không đúng thực tế để hợp thức hóa điều kiện, dẫn đến tình trạng trục lợi chính sách, gây khó khăn cho công tác kiểm tra, giám sát.

Thứ tư, với tình trạng đô thị hóa nhanh, khoảng cách 30 km tại nhiều địa phương không còn là yếu tố thể hiện khó khăn di chuyển hay bất lợi về nhà ở. Điều quan trọng hơn cần đánh giá là mức thu nhập, tình trạng nhà ở hiện tại, quy mô hộ gia đình và mức độ ổn định nơi cư trú.

Từ những phân tích trên, tôi xin kiến nghị cơ quan soạn thảo:

- Bỏ quy định cứng về khoảng cách trên 30 km mới được mua, thuê mua NƠXH, thay vào đó là thiết lập hệ thống tiêu chí đánh giá đa chiều, bảo đảm bao quát được hoàn cảnh thực tế của cán bộ, công chức, viên chức, người lao động.

- Xây dựng cơ chế xác minh linh hoạt, gắn với dữ liệu cư trú, thu nhập và điều kiện sống, nhằm đảm bảo chính sách đến đúng người, đúng mục tiêu.

- Giao quyền cho địa phương xem xét, đánh giá cụ thể từng trường hợp trên cơ sở điều kiện dân cư, giao thông và nhu cầu thực tế tại từng địa bàn.  

Việc hoàn thiện thể chế không chỉ là sửa đổi quy định, mà là điều chỉnh tư duy chính sách để bảo đảm tính thực tiễn, hiệu quả và nhân văn. Rất mong cơ quan soạn thảo tiếp thu, nghiên cứu để góp phần xây dựng một hệ thống pháp luật ngày càng đồng bộ, đáp ứng tốt hơn yêu cầu được mua, thuê mua NƠXH và phục vụ cho cán bộ, công chức, viên chức cũng như các đối tượng được quy định tại dự thảo nghị quyết về thí điểm một số cơ chế đặc thù phát triển NƠXH.

B.THANH-Đ.THI (ghi)