Tránh tình trạng vừa đá bóng, vừa thổi còi trong thi tuyển công chức

Hiệu quả tuyển dụng công chức phụ thuộc vào nhiều yếu tố từ khung thể chế, phương thức tuyển dụng, quy trình tuyển dụng, nội dung tuyển dụng, phương thức xác định đối tượng trúng tuyển công chức…

Hiệu quả tuyển dụng công chức phụ thuộc vào nhiều yếu tố từ khung thể chế, phương thức tuyển dụng, quy trình tuyển dụng, nội dung tuyển dụng, phương thức xác định đối tượng trúng tuyển công chức…

Vòng 1 kỳ thi tuyển công chức Bộ Nội vụ. Ảnh minh họa: moha.gov.vn

Tuyển dụng công chức có vai trò đặc biệt quan trọng trong tổng thể chu trình quản lý công chức. Hoạt động tuyển dụng được thực hiện hiệu quả không chỉ bổ sung cho vị trí công chức còn thiếu, mà còn tạo nền tảng cho việc nâng cao chất lượng đội ngũ công chức. Bên cạnh đó, việc tuyển dụng phù hợp, công chức được tuyển dụng sẽ bắt nhịp được với công việc, khắc phục tình trạng phải đào tạo lại, tránh lãng phí các nguồn lực của nền công vụ. Tuy nhiên, hiệu quả tuyển dụng công chức phụ thuộc vào nhiều yếu tố từ khung thể chế, phương thức tuyển dụng, quy trình tuyển dụng, nội dung tuyển dụng, phương thức xác định đối tượng trúng tuyển công chức…

Cải cách chế độ thi tuyển

Theo Bộ trưởng Nội vụ Lê Vĩnh Tân, ở nước ta, trong những năm qua, hoạt động tuyển dụng công chức đã có nhiều đổi mới. Trên cơ sở Luật Cán bộ, công chức, quy định chung của Chính phủ, các bộ, ngành, địa phương đã cụ thể hóa quy định về tuyển dụng công chức cho phù hợp với đặc điểm, thực tiễn của bộ, ngành, địa phương. Thẩm quyền tuyển dụng và thẩm quyền sử dụng ngày càng có sự gắn kết. Tuyển dụng công chức theo yêu cầu vị trí việc làm ngày càng được thể hiện rõ nét trong quá trình tuyển dụng. Nguyên tắc khách quan, công bằng, minh bạch, chất lượng trong tuyển dụng từng bước được bảo đảm thông qua nỗ lực ứng dụng công nghệ thông tin trong tuyển dụng công chức.

Tuy nhiên, hoạt động tuyển dụng công chức hiện vẫn còn không ít những thách thức. Nội dung thi tuyển công chức mặc dù tương đối toàn diện nhưng chưa đủ để đánh giá năng lực, kỹ năng mềm của người dự tuyển. Trong khi đó, vị trí công chức không chỉ đòi hỏi kiến thức chuyên môn mà còn cần có năng lực, kỹ năng của hoạt động công vụ. Hơn nữa, quá trình tuyển dụng chưa thực sự là quá trình đánh giá năng lực với những thước đo hiệu quả để tuyển đúng ứng viên cho vị trí công chức cần tuyển. Mô hình tuyển dụng công chức theo hướng phân cấp cũng bộc lộ những hạn chế về cách làm, về việc bảo đảm tính khách quan, công khai, minh bạch trong hoạt động tuyển dụng, chi phí tuyển dụng, dẫn đến chất lượng, hiệu quả tuyển dụng công chức chưa đáp ứng yêu cầu thực tiễn. Hiện trạng này đòi hỏi cần có những bước chuyển quan trọng trong tuyển dụng công chức.

Nghị quyết số 26-NQ/TW về tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ các cấp, nhất là cấp chiến lược đầy đủ phẩm chất, năng lực và uy tín, ngang tầm nhiệm vụ đã xác định cần thống nhất việc kiểm định chất lượng đầu vào công chức để các địa phương, cơ quan, đơn vị lựa chọn, tuyển dụng theo yêu cầu, nhiệm vụ; đồng thời, nghiên cứu phân cấp kiểm định theo lĩnh vực đặc thù và theo vùng, khu vực. Chính phủ, Bộ Nội vụ đã và đang có những nỗ lực để đổi mới công tác tuyển dụng công chức, trong đó, phải kể đến Nghị định số 161/2018/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung một số quy định về tuyển dụng công chức, viên chức, nâng ngạch công chức, thăng hạng viên chức và thực hiện chế độ hợp đồng một số loại công việc trong cơ quan hành chính nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập. Nghị định đã quy định việc tuyển dụng công chức, viên chức được tổ chức theo 2 vòng: Vòng 1 thi trắc nghiệm về kiến thức chung, ngoại ngữ, tin học để bảo đảm chính xác trong việc chấm thi và thuận tiện trong việc ứng dụng công nghệ thông tin. Vòng 2 là thi chuyên môn nghiệp vụ bằng hình thức phỏng vấn, thực hành hoặc thi viết do người đứng đầu cơ quan có thẩm quyền tuyển dụng quyết định.

Việc thực hiện kỳ thi tuyển dụng với 2 vòng đã tạo ra những chuyển biến tích cực nhất định. Tuy nhiên, vòng 1 kỳ thi hiện nay được cơ quan tuyển dụng thực hiện có lúc, có nơi còn bất cập, hạn chế. Nội dung đánh giá chưa có tính suy luận, phân tích, nặng về kiểm tra kiến thức mà thiếu sự đánh giá về khả năng vận dụng tri thức, thái độ và tinh thần trách nhiệm nên chưa kiểm định được đầy đủ năng lực, chất lượng thí sinh để giúp sàng lọc, lựa chọn được các thí sinh phù hợp với yêu cầu nền công vụ nói chung, vị trí tuyển dụng nói riêng. Tính chuyên nghiệp trong thực hiện vòng 1 kỳ thi chưa cao để đáp ứng yêu cầu của đổi mới thi tuyển công chức.

Sát hạch thực tế đầu vào của đội ngũ cán bộ, công chức

Để triển khai có hiệu quả Nghị quyết số 26-NQ/TW, Bộ Nội vụ đã nghiên cứu đề xuất chính sách để sửa đổi, bổ sung Luật Cán bộ, Công chức theo hướng cải cách chế độ thi tuyển để tránh tình trạng vừa đá bóng, vừa thổi còi, đảm bảo sát hạch thực tế đầu vào của đội ngũ cán bộ, công chức. Quy định chế độ thi tuyển công chức tập trung, đảm bảo công khai, minh bạch, cạnh tranh, có tính đến số lượng biên chế hiện tại, yêu cầu đối với vị trí việc làm, thẩm quyền của người sử dụng lao động. Bộ cũng  đã xây dựng Đề án thực hiện thống nhất việc kiểm định chất lượng đầu vào công chức và đang lấy ý kiến đóng góp rộng rãi để sớm hoàn thiện, trình Chính phủ ban hành. Đề án này định hình rõ về cơ chế, lộ trình, nội dung, phân công, phân cấp thực hiện thống nhất việc kiểm định chất lượng đầu vào công chức.

Đề án hướng đến mục tiêu sàng lọc được thí sinh có nền tảng kiến thức, kỹ năng cơ bản, cần thiết đối với vị trí công chức cần tuyển dụng làm cơ sở cho các địa phương, cơ quan, đơn vị lựa chọn, tuyển dụng theo yêu cầu, nhiệm vụ. Đồng thời, đảm bảo hiệu quả trong tuyển dụng, giảm chi phí cho nhà nước, xã hội và khắc phục những hạn chế, tiêu cực trong tuyển dụng công chức trong thời gian qua, củng cố và tăng cường niềm tin vào sự khách quan, minh bạch của việc tuyển dụng công chức.

Theo đó, Bộ Nội vụ đưa ra hai phương án. Phương án 1 là nội dung kiểm định chất lượng đầu vào công chức thực hiện đánh giá năng lực tổng hợp của thí sinh dự thi trên các phương diện về kiến thức, kỹ năng, thái độ của thí sinh, bao quát những lĩnh vực về chủ trương, đường lối của Đảng, Hiến pháp, pháp luật của nhà nước về ngành, lĩnh vực, quyền, nghĩa vụ của công chức, kiến thức về văn hóa, lịch sử, kỹ năng giao tiếp, đạo đức công vụ… Cùng với đó, phải bảo đảm đánh giá được năng lực nhận thức và năng lực tư duy, năng lực ứng dụng vào thực tiễn của thí sinh. Việc kiểm định phải đánh giá tổng hợp được sự hiểu biết nền tảng, cần thiết cho vị trí công chức; hiểu biết về chức trách, nhiệm vụ, khả năng, kỹ năng, thái độ, trách nhiệm sẵn sàng đảm đương vị trí công chức theo yêu cầu của vị trí việc làm dự tuyển…

Các nội dung về kiến thức chung, ngoại ngữ, tin học sẽ được tổ hợp chung trong một bài thi kiểm định ít nhất 180 phút. Ngân hàng câu hỏi kiểm định chất lượng đầu vào công chức được tiếp cận theo hướng tư duy mới trên cơ sở khung năng lực cần thiết đối với một công chức. Đây cũng là phương án được Bộ lựa chọn.

Phương án 2 là tiếp tục đổi mới các nội dung thi theo hướng tăng thời lượng, tăng số câu hỏi nhằm tạo cơ sở đánh giá toàn diện hơn năng lực của thí sinh. Số lượng câu hỏi môn kiến thức chung, ngoại ngữ, tin học dự kiến là 100 câu mỗi môn. Nội dung câu hỏi tiếp cận theo hướng đánh giá năng lực thay vì đánh giá kiến thức đơn thuần được trang bị trong hệ thống giáo dục quốc dân.

Về quy trình, cách thức thực kiểm định, Bộ Nội vụ cũng đưa ra 2 phương án. Cụ thể, phương án 1 (là phương án được Bộ lựa chọn) thực hiện theo quy trình 2 bước. Bước 1, các thí sinh nộp đơn đăng ký dự tuyển cho đơn vị kiểm định chất lượng đầu vào công chức. Bước 2, đơn vị kiểm định chất lượng đầu vào tổ chức kiểm định chất lượng đầu vào công chức và cấp giấy chứng nhận cho các thí sinh đạt điều kiện.

Kết quả thi vòng 1 được xác định theo số câu trả lời đúng cho từng phần thi, nếu trả lời đúng từ 50% số câu hỏi trở lên cho từng phần thi, người dự tuyển được cấp Giấy chứng nhận. Giấy chứng nhận này là cơ sở để các cơ quan tuyển dụng công chức thực hiện các bước tiếp theo trong quy trình tuyển dụng và có giá trị sử dụng trong 12 tháng kể từ ngày cấp để thí sinh đăng ký tuyển dụng vòng hai. Giấy chứng nhận có giá trị trong phạm vi cả nước, cho tất cả các vị trí tuyển dụng. Các thí sinh thi trên máy vi tính và có kết quả ngay sau khi làm bài xong. Thí sinh được cấp giấy chứng nhận trong vòng 5 ngày làm việc.

Có 4 nơi thực hiện kiểm định chất lượng đầu vào công chức tập trung: Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh, Huế và Buôn Ma Thuột. Trường hợp các thí sinh không có điều kiện kiểm định tại 4 địa điểm này thì đơn vị kiểm định chất lượng đầu vào bố trí nhân sự, phần mềm, ngân hàng đề thi để thực hiện kiểm định tại địa phương. Việc kiểm định chất lượng đầu vào tập trung thực hiện ít nhất 2 lần/năm. Các thí sinh không đạt yêu cầu được đăng ký thi lại sau 6 tháng kể từ khi kiểm định không đạt ở lần trước.

Phương án 2, thực hiện theo quy trình 3 bước. Bước 1, nhận, thẩm định hồ sơ và lập danh sách thí sinh đủ điều kiện tham gia. Danh sách được gửi Bộ Nội vụ và đơn vị kiểm định chất lượng đầu vào. Bước 2, đơn vị kiểm định chất lượng đầu vào thực hiện kiểm định. Bước 3, kết quả kiểm định được gửi về Hội đồng tuyển dụng công chức để xác định người dự tuyển được thi tiếp vòng 2, đồng thời gửi về Bộ Nội vụ để theo dõi.

Phương án này cũng thực hiện thi trên máy vi tính và có kết quả ngay sau khi làm bài thi. Thí sinh được cấp giấy chứng nhận trong vòng 5 ngày làm việc. Đối với tuyển dụng công chức cho các cơ quan ở trung ương, thực hiện kiểm định chất lượng đầu vào công chức tập trung tại Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh, Huế và Buôn Ma Thuột. Đối với tuyển dụng công chức cho các cơ quan ở địa phương, đơn vị kiểm định chất lượng đầu vào bố trí nhân sự, phần mềm, ngân hàng đề thi để thực hiện kiểm định tại địa phương. Số lần kiểm định theo kế hoạch của cơ quan tuyển dụng.

Dự kiến sẽ thực hiện kiểm định chất lượng đầu vào công chức đối với các cơ quan Trung ương từ năm 2021-2022 và triển khai trong cả nước từ năm 2023.

Theo Chu Thanh Vân (TTXVN)