Kỳ cuối: Nỗ lực đẩy lùi "thuốc lá lậu"

Không còn bày bán công khai nhiều như trước nhưng thuốc lá lậu vẫn được mua bán tại các quán ăn, tiệm tạp hóa, quán nước, tủ bán thuốc lá lẻ… khá thoải mái.

[links()]

Không còn bày bán công khai nhiều như trước nhưng thuốc lá lậu vẫn được mua bán tại các quán ăn, tiệm tạp hóa, quán nước, tủ bán thuốc lá lẻ… khá thoải mái. Đây là nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng mua bán, vận chuyển thuốc lá lậu ngày càng gia tăng bởi có cầu ắt có cung.

Cơ quan chức năng tiêu hủy thuốc lá lậu bắt giữ.

Nơi lén lút, nơi công khai

Có cung có cầu- đó chính là nguyên nhân chính dẫn đến thuốc lá tậu tuồn vào Việt Nam ngày càng nhiều. Thêm vào đó, từ khi có quy định của Luật Phòng chống tác hại thuốc lá về cảnh báo trực quan tác hại của thuốc lá, thuốc lá nội địa in thêm hình cảnh báo rợn người, điều này khiến người tiêu dùng cảm thấy ngán và dần né thuốc lá nội. Trong khi đó, thuốc lá lậu tuồn về có giá rẻ, hình thức bắt mắt, không có hình cảnh báo, khiến người tiêu dùng… ưa hơn.

Trốn thuế, giá rẻ, không phải trích quỹ phòng chống tác hại thuốc lá nên thuốc lá lậu sẽ được người tiêu dùng sử dụng nhiều hơn dù không được kiểm soát chất lượng gây tác hại đến sức khỏe cộng đồng. Thời gian dài, nếu người tiêu dùng ham mua hàng nhập lậu sẽ dần trở thành thói quen sính hàng ngoại, lâu ngày dẫn đến thị hiếu “hợp gu”, sẽ rất khó thay đổi thói quen.

Ở Vĩnh Long, không khó để tìm mua một gói Jet. Ghé một tiệm tạp hóa, trong vai người đi đường hỏi có thuốc Jet không, chủ tiệm ở TP Vĩnh Long không ngần ngại đưa ra gói thuốc với giá 20.000đ. Khi được hỏi bán thuốc này có sợ không, chủ quán trả lời: “Bán thì sợ, nhưng không có bán thì sợ mất mối, giờ người ta thích hút thuốc này hơn”.

Chủ bán tạp hóa ở Mang Thít thì nói thật: “Nhiều người cho rằng hút thuốc Jet với Hero có vẻ sang hơn nên dù biết là phạm luật nhưng tôi cũng bán đại”.

Bên cạnh đó, một số chủ tiệm lại “cẩn thận” hơn khi bán thuốc lậu là chỉ bán cho người quen mặt chứ ít khi chịu bán cho người lạ bởi sợ bị phát hiện.

Ghé một quán ăn tại thị trấn Long Hồ (trên QL53) hỏi mua thuốc lá hiệu Hero, chủ quán ra vẻ dè chừng, xét nét hỏi vài câu rồi bán và nói: “Hôm trước bán ban ngày, có người lạ đến hỏi mua tôi bán đại ai ngờ là quản lý thị trường đi thị sát, kiểm tra, vậy là bị phạt mấy triệu đồng nên giờ sợ… chuyển qua bán ban đêm cho tài xế thôi”.

Phớt lờ mối nguy hại

Mới đây, theo Viện Kinh tế kỹ thuật thuốc lá Việt Nam công bố, đã phát hiện hàm lượng 2 chất độc là Coumarin và Cadimin trong thuốc lá nhập lậu vào Việt Nam, đặc biệt là 2 loại thuốc Jet và Hero. Đây là những chất cấm gây ung thư và vô sinh cho người sử dụng. Tuy nhiên, các tín đồ nghiện hút thuốc vẫn lờ đi thông tin này.

Khi được hỏi về thông tin, thuốc lá Jet và Hero co chứa chất cấm, một số chủ tiệm tạp hóa có bán thuốc lá cho hay không biết về thông tin này. Một chủ cửa hàng bán tạp hóa (xã Bình Phước- Mang Thít) nói: “Trước giờ vẫn nghe hút thuốc lá có hại cho sức khỏe chứ tôi đâu có tìm hiểu kỹ xem có chất cấm gì trong điếu thuốc. Có người mua thì còn bán thôi. Các loại thuốc lá này có khi bán chạy hơn các loại khác vì không có in hình… thấy ghê”.

Đang cầm điếu thuốc Jet trên tay, chú Nguyễn Thanh L. (Phường 2- TP Vĩnh Long) nói: “Thuốc nào mà không gây hại cho sức khỏe, loại này không có hình cảnh báo nên hút thấy “an tâm” hơn chút”.

Chống buôn lậu: còn đầy khó khăn

Nhu cầu thị trường thuốc lá nhập lậu vẫn còn khá lớn và lợi nhuận thu được ngày càng tăng, làm cho tình hình buôn lậu mặt hàng này luôn diễn biến phức tạp.

Ông Phạm Tứ Phương- Phó Giám đốc Sở Công thương, Chi cục trưởng Chi cục Quản lý thị trường tỉnh cho biết: Một trong những cái khó hiện nay là nếu đối tượng vận chuyển trên khâu lưu thông, vận chuyển hàng lậu trên xe khách thì khó xử lý vì hàng hóa để thông thường, chủ xe giải thích là hàng của khách; còn như trong trường hợp hàng hóa có dấu hiệu cất giấu thì xử lý được đối tượng vận chuyển. Đây là một trong những kẽ hở mà đối tượng lợi dụng chở hàng cấm bằng xe tải, xe khách, tàu và khiến tính chất quy mô số lượng vận chuyển hàng cấm tăng so với trước đây.

Mặt khác, theo ông Phạm Tứ Phương, phải “cài đặt” tai mắt, nếu họ không báo thì cũng… bó tay. Bởi thường các vụ việc xảy ra từ các địa phương khác ngang qua địa bàn tỉnh mình hoặc là địa bàn khác đến ẩn lậu ở địa bàn với các hình thức vận chuyển tinh vi. Tuy vậy, hiện nay cơ chế cho “tai mắt” báo tin đến cơ quan chức năng còn nhiều vướng mắc nên chưa khuyến khích họ cung cấp thông tin nóng được.

Trước tình hình buôn lậu thuốc lá diễn ra phức tạp, Hiệp hội Thuốc lá Việt Nam kiến nghị giảm số lượng bao thuốc lá nhập lậu làm căn cứ để truy cứu trách nhiệm hình sự đối với hành vi vận chuyển, kinh doanh thuốc lá điếu ngoại nhập lậu có số lượng từ 500 gói trở lên, thay vì mức 1.500 gói như hiện nay để tăng tính răn đe của pháp luật.

Ông Phạm Tứ Phương cho rằng, giải pháp đầu tiên là chúng ta cần tăng cường chống buôn lậu ngay từ biên giới, biên giới đất liền, cảng biển, hàng không… Đây là biện pháp rất quan trọng. Bên cạnh đó, cũng phải chống buôn lậu ngay tại các điểm bán lẻ, kênh tiêu thụ, các quầy hàng, tủ thuốc đang bày bán thuốc lá lậu. Bởi đây là những tụ điểm rất dễ dàng để cho người tiêu dùng có thể mua thuốc lá lậu.

Cuộc chiến chống buôn lậu thuốc lá vẫn tiếp diễn. Song, muốn xử lý triệt để không chỉ cần sự vào cuộc quyết liệt của ngành chức năng mà hơn hết là sự tự ý thức của người tiêu dùng, cùng chung tay đẩy lùi nạn buôn bán thuốc lá lậu. Bởi nếu dân đồng lòng tẩy chay thì ắt hẳn thuốc lá lậu sẽ không còn đường sống.

Bài, ảnh: THẢO LY