Nhà lãnh đạo có tầm nhìn sâu rộng về văn hóa

Thủ tướng Võ Văn Kiệt sinh ra trên quê hương xã Trung Hiệp, tỉnh Vĩnh Long. Với 70 năm hoạt động cách mạng, ở những cương vị khác nhau, ông đã trải qua những chặng đường đầy hy sinh, gian khổ nhưng rất đỗi vẻ vang của đất nước. Bên cạnh việc quan tâm phát triển kinh tế, Thủ tướng còn là nhà lãnh đạo có tầm nhìn sâu rộng về văn hóa.

Kỷ niệm 103 năm Ngày sinh Thủ tướng Chính phủ Võ Văn Kiệt (23/11/1922-23/11/2025) là dịp để thế hệ hôm nay tưởng nhớ, tri ân, quyết tâm học tập, rèn luyện, kế tục sự nghiệp trên các lĩnh vực, trong đó có mặt trận văn hóa, văn nghệ.

Thủ tướng Võ Văn Kiệt cùng các văn nghệ sĩ hát “Nối vòng tay lớn” bên sông Sài Gòn năm 1999. Ảnh: Tư liệu

Xây dựng nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc

Khi viết về Thủ tướng Võ Văn Kiệt dưới góc nhìn văn hóa, PGS.TS Phạm Lan Oanh- Viện Văn hóa Nghệ thuật quốc gia Việt Nam cho biết: Nhiều quyết định về cơ chế, chính sách nhằm bảo vệ văn hóa dân tộc, phát triển văn hóa, mở rộng giao lưu văn hóa với các nước được Thủ tướng Võ Văn Kiệt ban hành, cụ thể như là hỗ trợ đặc biệt cho các đoàn nghệ thuật sân khấu cổ truyền, cho khối nhạc viện, cho khối điện ảnh (các hãng phim, xưởng phim) lúc gặp khó khăn đã góp phần không nhỏ vào thành tựu của ngành văn hóa các giai đoạn tiếp sau.

Văn hóa công sở gắn với đổi mới tác phong làm việc của cơ quan, của cán bộ, công chức được Thủ tướng quan tâm và đã ra quyết định như: các cơ quan nhà nước phải treo cờ Tổ quốc, các trường học phải tổ chức chào cờ sáng thứ hai hàng tuần.

Chấp hành đúng quy định về giờ làm việc, nghiêm chỉnh về y phục, không được đi dép lê, công chức nam không được mặc sơ mi bỏ vạt áo ra ngoài quần khi ở cơ quan; làm sao giảm bớt hội họp, đón tiếp linh đình… Ngoài giờ làm việc thì khuyến khích luyện tập thể thao. Thủ tướng Võ Văn Kiệt khẳng định lãnh đạo đất nước, quản lý xã hội cũng là văn hóa.

Kế thừa truyền thống lãnh đạo tốt đẹp của người xưa cũng là bảo tồn một loại hình văn hóa truyền thống. Cái gì có lợi cho dân, cho tiến bộ xã hội thì đó là phát triển. Các giá trị văn hóa dân tộc cũng có thể bị bào mòn, thậm chí trở nên lỗi thời nếu không có những điều chỉnh thích hợp.

Người dân gọi Thủ tướng Võ Văn Kiệt với cái tên thân thương là “Chú Sáu Dân”. Nhiều nhà báo, văn nghệ sĩ đã kể lại những câu chuyện mang đậm phong cách và trái tim Võ Văn Kiệt.

Với văn nghệ sĩ, Chú Sáu Dân đã dùng trái tim để giao đãi với các văn nghệ sĩ- và tầm nhìn lớn để nhận ra năng lực, sở trường và cá tính của từng người, từ đó hình thành nên mối quan hệ tri kỷ. Chính ông, bằng phong cách, sự thấu hiểu đã cuốn hút họ, để họ đồng hành cùng ông và hòa trong dòng chảy lớn của lợi ích quốc gia, dân tộc.

Trong một lần đi thực tế ở khu rừng đước Cần Giờ, xúc động trước hình ảnh Chú Sáu Dân lặn lội trong rừng đước, nhạc sĩ Trần Long Ẩn đã nảy ra ý bài hát “Một đời người, một rừng cây”. Con người phải sống chan hòa trong tập thể, như cây mọc sát nhau mới đứng thẳng.

Trước đây nhiều người lầm tưởng nhạc sĩ Trịnh Công Sơn viết ca khúc “Em còn nhớ hay em đã quên” để tặng ca sĩ Khánh Ly. Nhưng trong bộ phim “Sống với quê hương” do đạo diễn Lê Văn Duy thực hiện năm 1977, nhạc sĩ Trịnh Công Sơn đã tâm sự: “Khi ấy mình mới từ Huế vào Sài Gòn.

Anh Sáu Dân gợi ý mình đi thực tế nông trường Thái Mỹ cùng nhiều văn nghệ sĩ Sài Gòn. Khi thấy có quá nhiều trí thức bỏ thành phố ra đi, anh Sáu Dân bảo: “Này, Sơn viết cái gì đó kêu gọi trí thức ở lại. Anh nghĩ cậu có thể làm tốt việc này”. Thế là mình viết ca khúc “Em còn nhớ hay em đã quên”.

Chú Sáu Dân còn quan tâm chăm sóc đời sống cho văn nghệ sĩ, trí thức. Vào một lần gặp năm 1997, khi nghe nghệ sĩ Phùng Há phản ảnh nguyện vọng của những nghệ sĩ lớn tuổi nhưng neo đơn không có nhà ở ổn định.

Không ngờ, đến năm 1998, nghệ sĩ Phùng Há và nhiều nghệ sĩ lớn tuổi đã được lãnh đạo TP Hồ Chí Minh mời đến dự lễ khánh thành Viện Dưỡng lão nghệ sĩ ở đường Âu Dương Lân, Quận 8, khiến các nghệ sĩ già như: Ngọc Đáng, Ngọc Thẩm, Thiên Kim... xúc động rơi nước mắt. Ông còn cấp một ô tô cũ cho nghệ sĩ Phùng Há khi thấy bà lớn tuổi, phải đi lại bằng xe đạp do cháu gái chở.

Thủ tướng Võ Văn Kiệt- Người con ưu tú của quê hương Vĩnh Long là tấm gương để thế hệ hôm nay học tập, noi theo.

Theo PGS.TS Phạm Lan Oanh, đóng góp to lớn của Thủ tướng Võ Văn Kiệt là ông coi trọng văn hóa đời sống, ủng hộ phát huy và làm giàu truyền thống văn hóa tốt đẹp của dân tộc, tiếp thu văn hóa mới, kiên quyết xóa bỏ lạc hậu, bất cập trong cuộc sống. Đồng thời, đề cao hòa hợp dân tộc, đẩy mạnh văn hóa đối ngoại, mở ra thời kỳ hội nhập sâu rộng và toàn diện với các nước trong khu vực và thế giới.

Nặng lòng với văn hóa quê hương

Những lần về làm việc và thăm quê hương Vĩnh Long, Thủ tướng Võ Văn Kiệt có nhiều trăn trở về xây dựng “Bảo tàng cây lúa” và công viên “Nam Kỳ khởi nghĩa” để nhớ ơn biết bao đồng bào, đồng chí, đồng đội đã hy sinh.

Những băn khoăn về Khu tưởng niệm Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng Phạm Hùng, Khu căn cứ cách mạng Cái Ngang, Bảo tàng tỉnh, tượng đài Đốc binh Lê Cẩn- Nguyễn Giao và một số công trình văn hóa khác như thiết chế thư viện, đối tượng độc giả thư viện… Chú Sáu Dân đã tặng Thư viện tỉnh Vĩnh Long 500 quyển sách quý.

Ông Trần Thanh Sơn- Chủ tịch Hội Văn học Nghệ thuật tỉnh kể lại: Năm 2005, vì bận không thể về dự ngày tổng kết năm của hội, Thủ tướng Võ Văn Kiệt đã gửi một lá thư về cho chúng tôi. Chú Sáu Dân viết rằng: “Đời sống vật chất càng khá lên thì nhu cầu về tinh thần càng đòi hỏi nhiều hơn gấp bội, trong khi thực tế lại chưa đáp ứng được. Đặt ra điều này, tôi muốn anh chị em cùng suy nghĩ, tìm ra lời giải cho bài toán này.

Mặc dù ngày nay bà con ta có điều kiện tiếp xúc với các phương tiện thông tin hiện đại như truyền hình, phát thanh, nhưng nhu cầu về văn hóa, nghệ thuật không vì thế mà giảm bớt và không chỉ với riêng lớp trẻ mà ngay cả những lớp tuổi khác nhau cũng có những nhu cầu tinh thần phù hợp với họ. Không loại hình nghệ thuật nào có thể thay thế được cho nhau”.

“Làm thế nào để khơi dậy được lĩnh vực văn hóa, nghệ thuật dân gian mà thời gian qua dường như chúng ta khai thác còn quá ít.

Cần tìm hiểu, sưu tầm những loại hình văn hóa dân gian truyền thống (có chọn lọc) không chỉ của riêng Vĩnh Long mà còn cả các địa phương khác, mở rộng, phổ cập lại đáp ứng nhu cầu đời sống tinh thần. Những bài hát, trò chơi dân gian... ngay trong tỉnh ta cũng rất phong phú (u ranh, vật lộn, đẩy cây, đá bò...) nhưng ngày nay còn rất ít người biết rõ.

Với tư cách là những người làm văn hóa, nghệ thuật, anh chị em cùng góp một tay khôi phục, lưu giữ lại những gì làm nên nét văn hóa phong phú của vùng sông nước của miệt vườn Nam Bộ chúng ta”- Chú Sáu Dân viết trong lá thư gửi Hội Văn học Nghệ thuật Vĩnh Long.

Theo ông Trần Thanh Sơn, những lời gửi gắm của Chú Sáu Dân vẫn còn nguyên giá trị cho đến ngày hôm nay. Người dân cả nước đều nhớ về hình ảnh một con người hào sảng, một vị Thủ tướng kiến tạo đổi mới, xây dựng kinh tế, văn hóa và là một tấm gương về nhân cách người lãnh đạo tôn trọng thực tiễn, nhạy bén, trí tuệ, nhìn xa trông rộng, nhân ái… được thế hệ hôm nay tôn vinh, trân trọng.

Bài, ảnh: PHƯƠNG THƯ