Giáo sư, Viện sĩ (GS.VS) Trần Đại Nghĩa là người học trò xuất sắc của Chủ tịch Hồ Chí Minh, người con ưu tú của quê hương Vĩnh Long.
Cống hiến cả cuộc đời cho sự nghiệp cách mạng, GS.VS Trần Đại Nghĩa dành hết tâm lực, trí lực tìm tòi, nghiên cứu nhiều loại vũ khí và đóng góp to lớn trong sự nghiệp đấu tranh, giải phóng dân tộc. Ông là một trong những tấm gương tiêu biểu cho tinh thần tự lực, sáng tạo và dấn thân vì Tổ quốc.
 |
| Thấm nhuần hơn trách nhiệm đối với đất nước, người trẻ càng phải nuôi dưỡng hoài bão, lý tưởng cao đẹp. |
Hoài bão lớn hướng về dân tộc
GS.VS Trần Đại Nghĩa tên thật là Phạm Quang Lễ, sinh ngày 13/9/1913, trong một gia đình nhà giáo tại làng Chánh Hiệp, huyện Tam Bình xưa. Khi còn đi học, Phạm Quang Lễ đứng đầu kỳ thi tú tài, ra nước ngoài học tập. Gần 11 năm ở Pháp, ông tốt nghiệp 3 bằng kỹ sư: cầu đường, điện và chế tạo máy bay, với 6 chứng chỉ về khoa học cơ bản, toán lý hóa và nghiên cứu vũ khí ở Pháp một cách tuyệt mật.
Trong hồi ký, GS.VS Trần Đại Nghĩa viết rằng: “Công việc chẳng phải là giản đơn. Không một nước nào trên thế giới lại ngớ ngẩn công bố các tài liệu kỹ thuật quân sự. Đế quốc Pháp đâu phải điên đến mức để cho một người Việt Nam được đến học ở các trường dạy về vũ khí hay vào làm ở các viện nghiên cứu, các nhà máy sản xuất vũ khí. Vì thế, trong 11 năm đằng đẵng ấy, tôi chỉ có thể mò mẫm tự học một cách âm thầm, đơn độc và bí mật hoàn toàn...”
Năm 1946, thông qua Hội Việt kiều Pháp, Bác Hồ biết đến kỹ sư Lễ. Bác nói với kỹ sư Lễ: “Bác về nước, chú chuẩn bị về với Bác. Ít ngày nữa, ta lên đường”. Dù khi đó đang là kỹ sư trưởng chế tạo máy bay, hưởng mức lương hậu hĩnh, mỗi tháng 5.500 franc (tương đương 22 lượng vàng thời bấy giờ), Phạm Quang Lễ không do dự cùng Bác trở về nước.
Phạm Quang Lễ được Bác Hồ giao làm Cục trưởng Cục Quân giới, Bác nói: “Đây là việc đại nghĩa. Vì thế, từ nay Bác đặt tên cho chú là Trần Đại Nghĩa”. Ông say mê làm việc đến quên ăn, quên ngủ. Bằng trí nhớ của mình, ông cố gắng tìm tất cả những kiến thức về vũ khí để kết nối, tính toán lại.
Hình ảnh người kỹ sư miệt mài tính toán tốc độ cháy, đốt thử các loại thuốc súng, ngày đêm với cây thước tính trong tay... đã trở nên quá đỗi quen thuộc với các cán bộ chiến khu. Chỉ một sai sót nhỏ sẽ phải trả giá bằng xương thịt của chiến sĩ, vì thế trách nhiệm càng đè nặng lên vai ông. Ông chế tạo ra nhiều loại vũ khí mới trong điều kiện vô cùng thiếu thốn về vật tư thiết bị, trong đó súng và đạn Bazoka, súng không giật SKZ góp phần quan trọng để quân đội ta chiến thắng trên chiến trường.
Theo ông Trần Dũng Trình- con trai thứ tư của GS.VS Trần Đại Nghĩa, phụng sự Tổ quốc là hoài bão cũng là lý tưởng cha ông theo đuổi suốt cuộc đời. Với thanh niên, đi đâu ông cũng nhấn mạnh tuổi trẻ phải có hoài bão lớn. Sinh thời, cha ông từng chia sẻ: “Hoài bão để xây dựng đất nước ngày càng lớn mạnh hơn. Nếu mọi người cùng chung sức thì có thể vượt qua được khó khăn, nếu chỉ nghĩ đến mình thì đất nước không bao giờ phát triển được”.
Đại tướng Võ Nguyên Giáp đã từng nhận xét về Trần Đại Nghĩa: “Suốt đời làm việc vì đại nghĩa, không biết mệt mỏi, dù ở cương vị nào, là Cục trưởng Quân giới đầu tiên hay Viện trưởng đầu tiên của Viện Khoa học Việt Nam, ở những trọng trách trong các ngành kinh tế, khoa học, anh đều hoàn thành nhiệm vụ xuất sắc, đã có những cống hiến xứng đáng đối với quân đội, đối với dân tộc”.
 |
| Khu lưu niệm Giáo sư, Viện sĩ Trần Đại Nghĩa được khánh thành cách đây tròn 10 năm. |
Tấm gương về tinh thần tự học và dấn thân
Khu lưu niệm GS.VS Trần Đại Nghĩa được xây dựng tại xã Tam Bình. Khu lưu niệm được khánh thành vào ngày 18/5/2015. Trung tâm tích hợp dữ liệu về khoa học và công nghệ là một công trình hiện đại, mới lạ, được Bộ KH-CN đầu tư xây dựng trong khuôn viên khu lưu niệm.
Trung tâm là nơi lưu giữ và quảng bá thông tin khoa học công nghệ, phục vụ khai thác sản xuất nông nghiệp, phát triển nông thôn mới vùng ĐBSCL; đồng thời phục vụ nghiên cứu, tiếp cận thông tin khoa học công nghệ trong nước và quốc tế.
 |
| Khu Lưu niệm là địa chỉ đỏ giáo dục truyền thống cho thế hệ trẻ. |
Bà Nguyễn Thị Tuyết Lam- Tổ trưởng Tổ quản lý Khu lưu niệm GS.VS Trần Đại Nghĩa chia sẻ: Tròn 10 năm qua, khu lưu niệm là địa chỉ đỏ để giáo dục truyền thống cách mạng cho nhiều thế hệ trẻ về tinh thần vượt khó, ham học giỏi, làm việc sáng tạo. Trung bình hàng năm, khu lưu niệm đón trên 50.000 lượt khách. Có nhiều hoạt động của các đoàn đến tổ chức hội trại, thi thuyết minh cho các em học sinh, chăm sóc di tích…
Trong những ngày tháng 9, cùng các em học sinh Trường THPT Trần Đại Nghĩa về thăm khu lưu niệm, Thượng úy Đoàn Minh Luân- Bí thư Đoàn thanh niên Công an xã Song Phú bộc bạch: “Tấm gương của GS.VS Trần Đại Nghĩa là biểu tượng của trí tuệ, lòng yêu nước và tinh thần phụng sự Tổ quốc. Chúng tôi luôn mang trong mình niềm tự hào thiêng liêng khi được sống trong hòa bình, độc lập.
Càng thấm nhuần hơn trách nhiệm của bản thân đối với đất nước, không ngừng nuôi dưỡng hoài bão, lý tưởng cao đẹp. Chúng tôi phải chủ động học tập, cập nhật kiến thức mới, ứng dụng khoa học công nghệ vào công cuộc chuyển đổi số, cải cách hành chính. Tích cực tham gia các phong trào thi đua, cải tiến quy trình công tác, giữ vững phẩm chất chính trị, đạo đức, hết lòng phụng sự Tổ quốc”.
Bà Nguyễn Thị Tuyết Lam cho biết: “Công nghệ là một trong những then chốt trong việc bảo tồn và phát huy giá trị di tích. Hiện đã có khu lưu niệm ảo lưu trữ tư liệu, hình ảnh để quảng bá đến công chúng. Hướng tới, đơn vị tham mưu cho các cấp lãnh đạo tiếp tục đầu tư mở rộng công nghệ số, số hóa và sưu tầm nhiều hiện vật hơn góp phần làm phong phú hơn nhà trưng bày, thu hút khách tham quan, nhất là thế hệ trẻ”.
Mang một lòng nhiệt tình về phụng sự Tổ quốc, phục vụ kháng chiến, Trần Đại Nghĩa trở thành Cục trưởng Cục Quân giới lúc 33 tuổi, Thiếu tướng quân đội lúc 35 tuổi, một trong 3 người đầu tiên của đất nước được phong tặng danh hiệu Anh hùng Lao động, khi chỉ 39 tuổi.
Ông đã cống hiến cả cuộc đời cho sự nghiệp cách mạng Việt Nam. Hình ảnh của ông đã đi vào lòng quân dân là một con người mẫu mực, một vị tướng tài năng của dân tộc, một nhà khoa học chân chính. GS.VS là tấm gương sáng cho chúng ta, nhất là cho thế hệ thanh niên, học sinh, sinh viên noi theo trên bước đường đời rèn luyện tâm đức, ý chí và tài năng.
Đặc biệt trong kỷ nguyên vươn mình, càng phải khơi dậy khát vọng cống hiến, thúc đẩy khoa học- công nghệ và đổi mới sáng tạo… xây dựng đất nước giàu mạnh và bảo vệ vững chắc chủ quyền thiêng liêng của Tổ quốc.
Bài, ảnh: PHƯƠNG THƯ
Thông tin bạn đọc
Đóng Lưu thông tin