Những ngày cuối năm 2023, tôi đến Bạc Liêu dự lớp "Bồi dưỡng nâng cao kỹ năng sáng tác văn học" do Hội Nhà văn Việt Nam tổ chức. Đây là lớp đầu tiên mở tại ĐBSCL và Bạc Liêu được chọn nơi tổ chức lớp.
 |
| Tượng cố nhạc sĩ Cao Văn Lầu. |
Những ngày cuối năm 2023, tôi đến Bạc Liêu dự lớp “Bồi dưỡng nâng cao kỹ năng sáng tác văn học” do Hội Nhà văn Việt Nam tổ chức. Đây là lớp đầu tiên mở tại ĐBSCL và Bạc Liêu được chọn nơi tổ chức lớp.
Mặc dù Vĩnh Long cách Bạc Liêu không xa lắm (145km), nhưng tôi rất ít có dịp đến nơi này. Một lần duy nhất vào năm 2008 tôi đi Cà Mau, tiện đường có ghé thăm khu di tích Nhà Công tử Bạc Liêu. Còn trước đây, tôi chỉ cảm nhận Bạc Liêu đầy nắng gió qua bài hát “Trên quê hương Minh Hải” của nhạc sĩ Phan Nhân khi Bạc Liêu và Cà Mau chưa chia tách: “Đồng xanh muối trắng Bạc Liêu”. Tôi biết Bạc Liêu chỉ có vậy. Nhưng lần này đến đây, tôi mới thật sự cảm nhận về một Bạc Liêu rất khác.
Là một người yêu thích văn thơ, được dịp lĩnh hội sự truyền đạt của những nhà văn, nhà thơ lớn, tôi rất là háo hức. Tôi đến Bạc Liêu với tâm thế của một người “đi học”, còn việc khám phá xem Bạc Liêu có danh lam, thắng cảnh gì đó thì không có trong suy nghĩ của tôi. Thế nhưng, trong 5 ngày dự lớp bồi dưỡng, nhiều bận vào, ra Khu lưu niệm Nghệ thuật Đờn ca tài tử Nam Bộ và nhạc sĩ Cao Văn Lầu, tôi thật sự bị thu hút bởi nơi này.
Khu lưu niệm là địa điểm tổ chức lớp bồi dưỡng. Không ồn ã như những nơi du lịch thường thấy, quang cảnh nơi đây thoáng đãng mang nét lãng tử mà những ai có tâm hồn văn nghệ sĩ sẽ cảm nhận được điều đó. Đài Nguyệt cầm với biểu tượng chiếc đàn kìm được cách điệu từ đốt tre sừng sững trên cao như đón chào du khách. Nhìn cây đàn kìm, lòng tôi trỗi lên niềm phấn khích, tự lục lọi trong trí nhớ bài ca vọng cổ quen thuộc (vốn ít ỏi) ngân nga một đoạn, thấy lòng rộn rã niềm vui. Xung quanh đài là những bài tổ, bài “Dạ cổ hoài lang” cùng bức tượng nhạc sĩ Cao Văn Lầu đang chơi đàn. Kế bên là vườn nhạc cụ với các loại đàn tiêu biểu của nghệ thuật đờn ca tài tử. Tất cả đều được tạc bằng đá. Du khách tha hồ tạo dáng bên cây đàn, mang đến những hình ảnh thật là lãng mạn.
Bước vào nhà trưng bày về cố nhạc sĩ Cao Văn Lầu, với tôi, ấn tượng đầu tiên là bức tượng cố nhạc sĩ. Tôi nhìn từng chi tiết trên bức tượng, sống động như là người thật. Bức tượng toát lên vẻ đẹp tâm hồn của một con người chân chất, hiền lành, chung thủy.
Nói về bài “Dạ cổ hoài lang”, thật ra tôi biết bài này từ lâu lắm. Ông ngoại tôi là thầy giáo dạy tiếng Pháp, ông cũng là thầy đàn giỏi và cũng là thợ hớt tóc rất khéo. Hồi nhỏ, thỉnh thoảng tôi theo má về thăm ngoại. Tôi thấy ông ngoại ôm cây đàn kìm, ngồi trên bộ ván, mặc pijama, đeo kính (nên khi thấy tượng cố nhạc sĩ tôi rất nhiều cảm xúc), ông cất giọng rất khỏe: “Từ là từ phu tướng. Bảo kiếm sắc phong lên đàng,…”. Ông dạy tôi ca. Ông ca trước, bảo tôi ca theo, được vài câu là tôi chạy đi chơi với con cậu, con dì. Khi tôi mười tuổi, má tôi có đứa cháu nội đầu tiên, lúc dỗ cháu ngủ, nghe má hát đi hát lại bài này (chẳng biết tựa là gì) mà tôi cũng chỉ thuộc có đoạn đầu:
“Từ là từ phu tướng
Bảo kiếm sắc phong lên đàng
Vào ra luống trông tin nhạn
Năm canh mơ màng
Em luống trông tin chàng
Ôi! Gan vàng quặn đau í a…”
(Không đúng với bản gốc, nhưng trước đây tôi nghe như vậy)
Những năm gần đây, tôi có đọc thông tin về cố nhạc sĩ Cao Văn Lầu và bài “Dạ cổ hoài lang”. Hoàn cảnh ra đời của bài “Dạ cổ hoài lang” đã chạm lòng trắc ẩn của người nghe. Những lời thương yêu ai oán, vì hoàn cảnh, vợ chồng phải sống xa lìa trong sự nhớ nhung day dứt. Mỗi lần nghe ca bài này là tôi nhập tâm lắm, thấy lòng buồn man mác, thương cảm cho vợ chồng phải chịu cảnh chia ly. Thế nhưng, khi nghe thuyết minh viên khu lưu niệm kể về cuộc đời của cố nhạc sĩ và hoàn cảnh ra đời của bài “Dạ cổ hoài lang”, tôi mới biết mình cập nhật thông tin chưa đầy đủ. Theo lời của thuyết minh viên: Khi cố nhạc sĩ đang sáng tác bài “Dạ cổ hoài lang” thì hay tin người vợ có thai, cho nên cố nhạc sĩ mới viết 2 câu cuối:
19. Trở lại gia đàng
20. Cho én nhạn hiệp đôi.
Một kết thúc có hậu. Vợ chồng đã được trùng phùng. Trong khu lưu niệm còn có mộ của cố nhạc sĩ và vợ cạnh bên nhau. Có thể nói cố nhạc sĩ và vợ là biểu tượng của lòng chung thủy, nghĩa vợ chồng.
Và cũng từ hôm đó, tôi nghe bài “Dạ cổ hoài lang” với một tâm trạng hoàn toàn khác.
Bài, ảnh: THANH HUYỀN
