Kỳ cuối: "Định vị" lại mùa nước nổi miền Tây

Qua loạt ký sự này, có lẽ độc giả đã hình dung bức tranh với đủ các gam màu đa dạng và sống động của một mùa nước nổi "mới" ở ĐBSCL. Thực tế, nhiều địa phương đang nỗ lực "lấy lại" mùa nước nổi cho những vùng sản xuất trong đê bao, cũng như tìm cách sống chung với nước nổi hài hòa, thân thiện như trước kia đã từng…

Qua loạt ký sự này, có lẽ độc giả đã hình dung bức tranh với đủ các gam màu đa dạng và sống động của một mùa nước nổi “mới” ở ĐBSCL. Thực tế, nhiều địa phương đang nỗ lực “lấy lại” mùa nước nổi cho những vùng sản xuất trong đê bao, cũng như tìm cách sống chung với nước nổi hài hòa, thân thiện như trước kia đã từng…

Người dân Hồng Ngự ra đồng đặt dớn cá.

Nước có “hung dữ” đâu mà gọi là nước lũ

Mỗi năm con nước về, điều mà hàng chục triệu nông dân vùng ĐBSCL mong chờ là nó dung hòa lợi ích từ việc tiêu diệt mầm bệnh, mang lại phù sa cho đồng ruộng, không phá hoại các công trình đê bao, đường giao thông nông thôn, nhà cửa người dân, mà mang theo nhiều cá tôm…

Trong cuộc tranh luận nhỏ của chúng tôi với những người nông dân huyện Chợ Mới, nhiều người so sánh những trận lũ miền Bắc, miền Trung rất dữ dội và gây thiệt hại không lường. Ở đó, lũ cuốn phăng tất cả hoa màu, nhà cửa… trên đường nó đi qua và gây ngập lụt bất ngờ, đường sá bị chia cắt, xóm làng bị cô lập khiến người dân không kịp trở tay.

“Còn con nước ở sông Cửu Long từ thượng nguồn đổ về và từ tháng 6, tháng 7 dâng lên từ từ tràn lên đồng “nằm” ở đó rồi đạt đỉnh tháng 9, tháng 10 và đến tháng 11 (đều tính theo âm lịch) bắt đầu rút xuống dần. Đến từ từ và rút êm ái, nước đồng bằng có hung dữ đâu mà gọi là nước lũ”- ý kiến của anh Hữu Tài nhận được nhiều sự đồng tình.

Ông Nguyễn Văn Buôn- Phó Phòng Nông nghiệp- PTNT huyện Hồng Ngự- bảo rằng: “Tui sống đây hồi trước giờ, vùng Hồng Ngự 6 tháng nước, 6 tháng khô. Tui biết lũ lụt dữ dằn lắm, chứ đâu như mùa nước xứ mình. Hồi trước, vùng mình chỉ gọi là mùa nước nổi, từ sau này khi bắt đầu có những dự án làm đê bao thì mới có dùng từ lũ”.

Theo PGS. TS. Lê Anh Tuấn- Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu biến đổi khí hậu (ĐH Cần Thơ), hàng năm, từ tháng 8 đến tháng 10 âl, vùng ĐBSCL nhận nước lũ từ thượng nguồn sông Mekong đổ về, gây ngập nhiều vùng trũng và khu đất thấp như tứ giác Long Xuyên, Đồng Tháp Mười, vùng giữa sông Tiền và sông Hậu.

Từ xưa, người dân gọi giai đoạn này là “mùa nước nổi”. Theo đó, khoảng 1,2-1,9 triệu ha/ 4 triệu ha đất tự nhiên bị ngập nước, lưu lượng lũ trung bình vào khoảng 39.000 m3/s.

Thật sự người đồng bằng vẫn thấy được giá trị lớn của nước nổi, như cách nói của bà con xã Phú Hữu: “Tụi tui ở đây đã quen sống chung với nước, năm nào không có nước lớn là… bứt rứt giống như sống có điện quen rồi- cúp điện khó chịu và rất ngột ngạt”.

Nước nổi miền Tây ngày càng diễn biến phức tạp, khó đoán

Khi được hỏi dự báo tình hình lũ năm nay, ông Nguyễn Văn Buôn dẫn nguồn của Trung tâm Dự báo khí tượng- thủy văn Trung ương dự báo lũ sẽ đến sớm và cao hơn năm 2011.

“Tui giờ không dám phát biểu. Như năm 2011 nói lũ đẹp, nhưng nước lên cao quá trớn làm vỡ đê, thiệt hại nhiều. Theo dự báo năm nay lũ diễn biến bất thường, chúng tôi luôn theo dõi sát sao thông tin dự báo để cảnh báo người dân kịp thời”- ông nói.

Lũ ĐBSCL ngày càng khó đoán, nhiều địa phương cảnh báo nguy cơ sạt lở bờ sông xảy ra cao.

Số liệu tổng hợp của PGS. TS. Lê Anh Tuấn cho thấy từ đầu tháng 8, mực nước lũ đang lên ở Campuchia, gây ngập nhiều vùng rộng lớn quanh biển Hồ và 2 bên bờ sông Mekong đến Việt Nam.

Đến thời điểm hiện nay, mực nước đầu nguồn sông Cửu Long đang lên nhanh và đã vượt hơn mức lũ năm 2011 nếu so cùng thời điểm. Nếu có thêm vào cơn bão từ biển Đông đổ bộ vào miền Trung thì dự báo lũ năm 2017 có thể đạt xấp xỉ như năm 2011.

Cũng theo ghi nhận của PGS. TS. Lê Anh Tuấn, đến thời điểm hiện nay, mực nước đầu nguồn sông Cửu Long đang lên nhanh và đã vượt hơn mức lũ năm 2011 nếu so cùng thời điểm.

Tại Tân Châu, nơi đầu nguồn sông Mekong đổ vào ĐBSCL, mực nước hiện nay đã cao hơn mức nước lũ năm 2011 và sẽ tiếp tục cao thêm vào thời gian tới.

“Năm nay, lũ đến sớm hơn lũ năm 2011 khoảng 1 tháng, tương đương với thời gian lũ lên năm 2000. Đỉnh lũ năm 2017 khả năng sẽ xảy ra vào nửa đầu tháng 10/2017, ở mức báo động 2- báo động 3 (sông Tiền tại Tân Châu từ 4,0-4,5m, sông Hậu tại trạm Châu Đốc từ 3,5-4,0m).

Người dân vùng lũ ngày càng có ý thức trong việc khai thác và bảo tồn các loài cá non như cá linh, lòng ròng…

Nếu không có những biến động thời tiết bất thường, mùa lũ năm 2017 hứa hẹn có thể là “một mùa lũ đẹp” (lũ không quá thấp và không quá cao) mang thêm nguồn cá và phù sa, cũng như các ích lợi khác cho sinh thái vùng ĐBSCL.

Tuy nhiên, các địa phương cần theo dõi sát tình hình thời tiết, thủy văn qua bản tin dự báo khí tượng- thủy văn để chủ động ứng phó kịp thời, nhằm giảm thiểu thấp nhất thiệt hại do lũ, ngập lụt có thể gây ra, đặc biệt vùng đô thị như Long Xuyên, Cần Thơ, Vĩnh Long…”- PGS. TS. Lê Anh Tuấn nhận định.

Bài, ảnh: NHÓM PV KINH TẾ

[links()]