Người níu giữ, kẻ dần buông tay ở xóm lồng đèn hơn nửa thế kỷ tại TPHCM

12:08, 17/09/2025

Hơn nửa thế kỷ qua, xóm lồng đèn Phú Bình (phường Hòa Bình, TPHCM) lặng lẽ thắp sáng một nghề truyền thống. Từ chỗ từng nhộn nhịp trăm hộ, nay chỉ còn vài gia đình gắng gượng níu giữ nghề.

Mỗi dịp Trung thu về, xóm Phú Bình (phường Hòa Bình, TPHCM) lại rộn ràng với hình ảnh tre nứa, giấy kiếng, màu vẽ ngập tràn từ đầu hẻm đến cuối xóm. Các nghệ nhân nơi đây miệt mài từ tờ mờ sáng đến tối muộn để kịp cho ra đời những chiếc lồng đèn truyền thống, phục vụ mùa lễ hội.
Mỗi dịp Trung thu về, xóm Phú Bình (phường Hòa Bình, TPHCM) lại rộn ràng với hình ảnh tre nứa, giấy kiếng, màu vẽ ngập tràn từ đầu hẻm đến cuối xóm. Các nghệ nhân nơi đây miệt mài từ tờ mờ sáng đến tối muộn để kịp cho ra đời những chiếc lồng đèn truyền thống, phục vụ mùa lễ hội.
Tuy nhiên, nhịp điệu hối hả ấy giờ đây chỉ còn vang vọng trong vài nếp nhà lẻ loi. Từ một xóm nghề từng có hơn trăm hộ, sau nửa thế kỷ, chỉ còn vỏn vẹn dăm ba gia đình cố gắng níu giữ ánh sáng của lồng đèn truyền thống.
Tuy nhiên, nhịp điệu hối hả ấy giờ đây chỉ còn vang vọng trong vài nếp nhà lẻ loi. Từ một xóm nghề từng có hơn trăm hộ, sau nửa thế kỷ, chỉ còn vỏn vẹn dăm ba gia đình cố gắng níu giữ ánh sáng của lồng đèn truyền thống.
Bước vào xóm nghề Phú Bình, du khách dễ dàng bắt gặp những khung tre mảnh mai đã được uốn thành hình cá chép, thỏ, cua… xếp chồng trước cửa, chờ được dán giấy kiếng và điểm tô sắc màu để hóa thành những chiếc lồng đèn lung linh.
Bước vào xóm nghề Phú Bình, du khách dễ dàng bắt gặp những khung tre mảnh mai đã được uốn thành hình cá chép, thỏ, cua… xếp chồng trước cửa, chờ được dán giấy kiếng và điểm tô sắc màu để "hóa" thành những chiếc lồng đèn lung linh.
Trong căn nhà nhỏ bốn bề treo lủng lẳng lồng đèn giấy, ông Nguyễn Trọng Thành (58 tuổi) cùng các thành viên trong gia đình vẫn tất bật bên giấy kiếng đỏ, cọ màu, chăm chút từng chiếc lồng đèn để kịp mùa Trung thu. Đây là một trong những hộ gia đình giữ nghề lâu đời nhất tại xóm Phú Bình.

Trong căn nhà nhỏ bốn bề treo lủng lẳng lồng đèn giấy, ông Nguyễn Trọng Thành (58 tuổi) cùng các thành viên trong gia đình vẫn tất bật bên giấy kiếng đỏ, cọ màu, chăm chút từng chiếc lồng đèn để kịp mùa Trung thu. Đây là một trong những hộ gia đình giữ nghề lâu đời nhất tại xóm Phú Bình.

Ngay từ sau Tết, gia đình ông Thành đã chuẩn bị nguyên liệu, bởi thường đến tháng 6 Âm lịch, các đại lý đã bắt đầu đặt hàng. Tuy nhiên, theo ông Bình, năm nay lượng khách đặt ít hẳn, một phần vì Trung thu đến trễ nên phải đợi sát ngày đơn hàng mới khả quan hơn một chút.

Ngay từ sau Tết, gia đình ông Thành đã chuẩn bị nguyên liệu, bởi thường đến tháng 6 Âm lịch, các đại lý đã bắt đầu đặt hàng. Tuy nhiên, theo ông Bình, năm nay lượng khách đặt ít hẳn, một phần vì Trung thu đến trễ nên phải đợi sát ngày đơn hàng mới khả quan hơn một chút.
Gắn bó với nghề hơn 50 năm, nghệ nhân Nguyễn Trọng Thành chia sẻ, những mẫu lồng đèn truyền thống như cá chép, con cua, con thỏ… vẫn luôn được ưa chuộng nhất. Từ trường học, cửa hàng bán lẻ cho đến các đơn vị tổ chức sự kiện đều tìm đến đặt mua những sản phẩm này với đa dạng kích thước.
Gắn bó với nghề hơn 50 năm, nghệ nhân Nguyễn Trọng Thành chia sẻ, những mẫu lồng đèn truyền thống như cá chép, con cua, con thỏ… vẫn luôn được ưa chuộng nhất. Từ trường học, cửa hàng bán lẻ cho đến các đơn vị tổ chức sự kiện đều tìm đến đặt mua những sản phẩm này với đa dạng kích thước.
Để hoàn thành một chiếc lồng đèn giấy, các hộ gia đình ở xóm Phú Bình phải chia nhau từng công đoạn. Người chẻ tre, vót nan cho khung, người cẩn thận dán giấy, người khác tỉ mẩn lắp ghép, tô màu trang trí. Công việc kéo dài từ sáng sớm đến tối muộn, mỗi người một tay như góp sức giữ ngọn lửa nghề làm lồng đèn giấy truyền thống.
Để hoàn thành một chiếc lồng đèn giấy, các hộ gia đình ở xóm Phú Bình phải chia nhau từng công đoạn. Người chẻ tre, vót nan cho khung, người cẩn thận dán giấy, người khác tỉ mẩn lắp ghép, tô màu trang trí. Công việc kéo dài từ sáng sớm đến tối muộn, mỗi người một tay như góp sức giữ ngọn lửa nghề làm lồng đèn giấy truyền thống.

Theo ông Trọng Thành, trong chuỗi công đoạn đó, khâu vẽ được coi là khó và đòi hỏi sự tỉ mỉ nhất, từng nét cọ phải đều, từng họa tiết phải chuẩn để lồng đèn khi lên khung mới đẹp và cân đối.

“Để vẽ từng chiếc vẩy cá không chỉ dựa vào tay nghề mà còn phụ thuộc cả thời tiết. Hôm nào trời mưa giấy bị nhăn, khó vẽ, phải chờ nắng giấy mới căng ra”, ông Trọng Thành chia sẻ.

 
Theo ông Trọng Thành, trong chuỗi công đoạn đó, khâu vẽ được coi là khó và đòi hỏi sự tỉ mỉ nhất, từng nét cọ phải đều, từng họa tiết phải chuẩn để lồng đèn khi lên khung mới đẹp và cân đối.
Nghệ nhân Nguyễn Trọng Bình (49 tuổi) cho hay, năm nay gia đình anh mỗi ngày "xuất xưởng" chừng 200 chiếc lồng đèn, đóng gói rồi gửi cho khách ngay trong ngày.“Cách đây ba chục năm, chỉ cần làm một mùa Trung thu là đủ sống cho mấy tháng. Nay kinh tế khác xưa, giá lồng đèn không còn cao, nhiều hộ đành nhận ít đơn, làm cầm chừng hoặc phải xoay sang công việc khác để trang trải cuộc sống”, ông Bình nói.
“Để vẽ từng chiếc vẩy cá không chỉ dựa vào tay nghề mà còn phụ thuộc cả thời tiết. Hôm nào trời mưa giấy bị nhăn, khó vẽ, phải chờ nắng giấy mới căng ra”, ông Trọng Thành chia sẻ.
Dẫu chỉ còn vỏn vẹn vài hộ giữ lửa nghề lồng đèn giấy, nhưng không phải gia đình nào cũng may mắn có người nối nghiệp. Bên trong một căn nhà nhỏ sâu trong con hẻm Phú Bình, Ông Nguyễn Đình Thắng (51 tuổi) cho biết, Trung thu năm nay rơi vào năm nhuận, chậm hơn một tháng, do đó khách tìm đặt lồng đèn truyền thống cũng thưa thớt hơn hẳn mọi năm.
“Ngày nay khách chuộng đèn công nghiệp, lồng đèn vẽ tay truyền thống không còn được tìm đến nhiều như trước. Tôi cũng đang tính sang năm sẽ ngừng làm để xoay sang nghề khác mà lo cho gia đình, chứ nghề này không còn đủ sống nữa”, ông Thắng bộc bạch.
“Ngày nay khách chuộng đèn công nghiệp, lồng đèn vẽ tay truyền thống không còn được tìm đến nhiều như trước. Tôi cũng đang tính sang năm sẽ ngừng làm để xoay sang nghề khác mà lo cho gia đình, chứ nghề này không còn đủ sống nữa”, ông Thắng bộc bạch.
Làng nghề Phú Bình đang vật lộn giữa dòng chảy hiện đại. Những chiếc đèn lồng làm bằng tre, giấy kiếng, vẽ tay đang dần nhường chỗ cho các loại đèn điện tử, công nghiệp. Nhiều hộ quanh năm làm việc cầm chừng, nhiều hộ đành chọn ngậm ngùi từ bỏ nghề truyền thống. Sau hơn nửa thế kỷ, xóm nghề Phú Bình từ 100 hộ, giờ đây chỉ còn chưa đến 10 hộ làm lồng đèn giấy truyền thống.
Làng nghề Phú Bình đang vật lộn giữa dòng chảy hiện đại. Những chiếc đèn lồng làm bằng tre, giấy kiếng, vẽ tay đang dần nhường chỗ cho các loại đèn điện tử, công nghiệp. Nhiều hộ quanh năm làm việc cầm chừng, nhiều hộ đành chọn ngậm ngùi từ bỏ nghề truyền thống. Sau hơn nửa thế kỷ, xóm nghề Phú Bình từ 100 hộ, giờ đây chỉ còn chưa đến 10 hộ làm lồng đèn giấy truyền thống.

Theo Khoa Nguyễn/ dantri.com.vn  

Đường dây nóng: 0909645589.

Phóng sự ảnh