Sửa đổi Luật Dự trữ quốc gia:

Cần phân định rõ ranh giới pháp lý giữa dự trữ quốc gia và dự trữ chiến lược

Đánh giá việc bổ sung quy định về dự trữ chiến lược là một điểm mới quan trọng, song đại biểu Quốc hội đề nghị cần phân định rõ ranh giới pháp lý giữa dự trữ chiến lược và dự trữ quốc gia tại dự thảo Luật Dự trữ quốc gia (sửa đổi) để tránh dẫn đến chồng lấn chức năng và khó khăn trong tổ chức thực hiện.

Tiếp tục Kỳ họp thứ 10, sáng 17/11, Quốc hội thảo luận tại tổ về dự án Luật Dự trữ quốc gia (sửa đổi).

Quy định cụ thể hơn về quy mô, cơ cấu và lộ trình phát triển dự trữ quốc gia

Góp ý kiến hoàn thiện dự thảo Luật, đại biểu Tạ Đình Thi (Đoàn TP Hà Nội) cho biết, Nghị quyết số 39-NQ/TW ngày 15/1/2019 của Bộ Chính trị nêu rõ mục tiêu tổng quát là nâng cao hiệu quả quản lý, khai thác, sử dụng các nguồn lực để thúc đẩy phát triển kinh tế-xã hội nhanh và bền vững.

Trong đó, dự trữ quốc gia được xác định là một công cụ quan trọng, với mục tiêu cụ thể đối với nguồn tài lực, đến năm 2025 đạt 0,8%-1,0% GDP, năm 2035 đạt 1,5% GDP và năm 2045 đạt 2% GDP.

Theo đại biểu, dự thảo Luật cần thể chế hóa rõ nét hơn các mục tiêu định lượng này thành các quy định cụ thể về quy mô, cơ cấu và lộ trình phát triển dự trữ quốc gia, bảo đảm tính khả thi và phù hợp với khả năng cân đối ngân sách.

Đại biểu Tạ Đình Thi nêu ý kiến thảo luận tổ. (Ảnh: DUY LINH)

Về phạm vi và đối tượng của dự trữ quốc gia, đại biểu Tạ Đình Thi đánh giá, phạm vi điều chỉnh của dự thảo Luật được mở rộng hơn so với Luật hiện hành để thực hiện mục tiêu dự trữ quốc gia và quản lý nhà nước về dự trữ quốc gia.

Theo đó, khái niệm dự trữ quốc gia được bổ sung bao gồm cả "tài nguyên, khoáng sản quan trọng, sản phẩm công nghệ cao" (khoản 1 Điều 3) và mục tiêu dự trữ quốc gia (Điều 2) cũng đã được bổ sung khoản 2, gồm: "Thực hiện dự trữ chiến lược để quản lý, khai thác, huy động, sử dụng có hiệu quả các nguồn lực của nền kinh tế; là công cụ điều tiết thị trường để bảo đảm nền kinh tế vận hành ổn định, hiệu quả theo quy luật thị trường và định hướng xã hội chủ nghĩa".

Song, đại biểu lưu ý cần làm rõ hơn tiêu chí xác định "tài nguyên, khoáng sản quan trọng" và cơ chế quản lý, bảo quản đặc thù đối với nhóm hàng này, bảo đảm phù hợp với quan điểm "bảo tồn và sử dụng bền vững tài nguyên thiên nhiên" mà Nghị quyết 39-NQ/TW đã đề ra.

Bên cạnh đó, việc mở rộng phạm vi điều chỉnh này chưa được thể hiện xuyên suốt trong toàn dự thảo Luật mà chỉ tập trung ở Chương V về dự trữ chiến lược. Do vậy, đại biểu đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo cần phân định rõ khác biệt trong quản lý "dự trữ chiến lược" và "dự trữ quốc gia" để quy định phù hợp trong các chương, điều của Luật.

Chẳng hạn như chế độ, chính sách đối với làm công tác dự trữ quốc gia (Điều 8) có áp dụng chung, bao gồm cả các công chức, viên chức quản lý dự trữ chiến lược hay không (công chức quản lý lý tài nguyên thiên nhiên hay không), hoặc ngân sách nhà nước cho dự trữ quốc gia (Chương II), quản lý, sử dụng dự trữ quốc gia (Chương III), kho dự trữ quốc gia, nghiên cứu, ứng dụng khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo (Chương IV) có áp dụng chung cho 2 đối tượng này không?

"Dự trữ chiến lược có danh mục để quản lý như hàng dự trữ quốc gia hay không? Phương thức quản lý, sử dụng dự trữ chiến lược như thế nào…cũng cần được thể hiện rõ trong nội dung dự thảo Luật. Với cách tiếp cận như vậy, đề nghị phạm vi điều chỉnh (Điều 1) cần thể hiện rõ đổi mới này", đại biểu đề xuất.

Quang cảnh thảo luận ở tổ Hà Nội sáng 17/11. (Ảnh: DUY LINH)

Để cụ thể hóa tinh thần của Nghị quyết 39 là "đa dạng hoá các hình thức huy động và sử dụng nguồn lực; thúc đẩy xã hội hóa, thu hút mạnh mẽ các nguồn lực đầu tư ngoài nhà nước", đại biểu đoàn Hà Nội kiến nghị bổ sung các quy định chi tiết hơn về cơ chế khuyến khích, ưu đãi đối với các tổ chức, doanh nghiệp, cá nhân tham gia đóng góp, đầu tư vào hoạt động dự trữ quốc gia, đặc biệt là trong việc xây dựng kho bãi, cung ứng công nghệ bảo quản hiện đại.

Đối với nội dung ứng dụng khoa học, công nghệ và chuyển đổi số, đại biểu Tạ Đình Thi đánh giá cao việc dự thảo Luật đã dành chương riêng và các điều khoản liên quan vấn đề này. Tuy nhiên, để tăng tính hiệu quả, đại biểu cho rằng cần quy định rõ trách nhiệm của Bộ Tài chính trong việc xây dựng, vận hành và kết nối hệ thống thông tin, cơ sở dữ liệu về dự trữ quốc gia với các cơ sở dữ liệu quốc gia về tài nguyên, tài sản công, bảo đảm sự minh bạch, chia sẻ và giám sát thông tin.

Đề xuất rà soát danh mục dự trữ quốc gia định kỳ 3 năm/lần

Về dự trữ chiến lược, đại biểu Tạ Đình Thi nêu rõ, việc dự thảo Luật bổ sung Chương V về dự trữ chiến lược là một điểm mới quan trọng, phù hợp với yêu cầu của Nghị quyết 39-NQ/TW về việc "quản lý, khai thác, huy động, sử dụng có hiệu quả các nguồn lực của nền kinh tế" và coi đây là "công cụ điều tiết thị trường".

Tuy nhiên, các quy định về dự trữ chiến lược còn mang tính khung. Để bảo đảm tính khả thi, đề nghị Chính phủ khẩn trương nghiên cứu, ban hành các văn bản quy định chi tiết về: danh mục cụ thể các mặt hàng dự trữ chiến lược; cơ chế hình thành, quản lý, sử dụng; nguyên tắc, thẩm quyền điều tiết thị trường; và cơ chế kiểm tra, giám sát, kiểm toán.

Đồng thời, làm rõ hơn vai trò và cơ chế vận hành của dự trữ chiến lược đối với tài nguyên, khoáng sản, sản phẩm công nghệ cao, nhất là trong bối cảnh an ninh chuỗi cung ứng toàn cầu và cạnh tranh công nghệ hiện nay.

Cũng liên quan nội dung này, đại biểu Hà Sỹ Đồng (Đoàn Quảng Trị) cho rằng, giữa "dự trữ quốc gia" và "dự trữ chiến lược" hiện chưa có ranh giới pháp lý rõ ràng. Nếu không xác lập tiêu chí và phạm vi tách bạch, sẽ dẫn đến chồng lấn chức năng và khó khăn trong tổ chức thực hiện.

Các đại biểu thảo luận tại tổ. (Ảnh: DUY LINH)

Do đó, đại biểu đề nghị bổ sung định nghĩa về dự trữ chiến lược, phân công trách nhiệm giữa Chính phủ - Bộ Tài chính - các bộ quản lý hàng đặc thù, và xây dựng cấu trúc chính sách 3 tầng: dự trữ quốc gia; dự trữ chiến lược; và dự trữ của bộ, ngành, địa phương. Việc này tạo hành lang pháp lý rõ ràng, tránh mở rộng tùy nghi danh mục gây áp lực lên ngân sách.

Về danh mục hàng dự trữ quốc gia, đại biểu Hà Sỹ Đồng cho biết dự thảo Luật đã đưa ra tiêu chí (Điều 17) nhưng còn mang tính định tính. Một đạo luật liên quan đến an ninh quốc gia và nguồn lực tài chính lớn cần có tiêu chí định lượng: nhu cầu xã hội, tần suất sử dụng, mức độ thiết yếu, khả năng thay thế, và tác động theo vùng miền.

Đại biểu đề nghị quy định rà soát danh mục hàng dự trữ quốc gia theo chu kỳ 3 năm/lần; thiết lập Hội đồng đánh giá độc lập khi đưa mặt hàng vào hoặc loại ra; và quy định rõ trách nhiệm giải trình của các bộ, nhất là đối với mặt hàng có tổng mức dự trữ lớn. Cách làm này bảo đảm tính khoa học và kỷ luật ngân sách.

Liên quan đến thẩm quyền nhập, xuất, tạm xuất và điều chuyển hàng, đại biểu đoàn Quảng Trị đồng tình việc mở rộng thẩm quyền của Bộ trưởng, thủ trưởng cơ quan ngang bộ đối với các nội dung trên, đặc biệt khi ứng phó thiên tai, biến động giá và tình huống khẩn cấp.

Tuy nhiên, theo đại biểu, nếu thiếu hàng rào kỹ thuật sẽ dẫn đến rủi ro và dễ bị lạm dụng. Do vậy, dự thảo Luật cần bổ sung tiêu chí định lượng cho việc nhập - xuất ngoài kế hoạch; thời hạn báo cáo Chính phủ và Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội khi tạm xuất, điều chuyển; và cơ chế hậu kiểm độc lập.

Đồng thời, cần quy định trách nhiệm cá nhân khi để xảy ra hao hụt vượt định mức, chậm xuất cấp hoặc chậm mua bù gây thiệt hại cho Nhà nước.

Nhấn mạnh mở rộng thẩm quyền phải song hành với tăng cường giám sát, đại biểu đề nghị phải quy định đầy đủ cơ chế kiểm soát, chẳng hạn như công khai các quyết định nhập - xuất - tạm xuất ngoài kế hoạch trên cổng thông tin Bộ Tài chính; giao Kiểm toán Nhà nước đánh giá hằng năm đối với từng mặt hàng trọng yếu; và quy định chế độ báo cáo định kỳ cho Quốc hội...

Theo Văn Toản/nhandan.vn