Mưa lũ miền Trung: Tin giả bùng phát, nhiễu loạn công tác cứu trợ

Mưa lũ miền Trung diễn biến căng thẳng, nhưng mạng xã hội lại xuất hiện dày đặc tin giả, hình ảnh AI ngụy tạo, gây hoang mang và cản trở công tác cứu trợ. Cơ quan chức năng đã xử lý nhiều trường hợp tung tin thất thiệt, song tình trạng này vẫn tiếp tục gia tăng.

Tin giả lan nhanh giữa mưa lũ miền Trung

Giữa lúc mưa lũ ở miền Trung diễn biến phức tạp, mạng xã hội xuất hiện dày đặc video, hình ảnh do AI ngụy tạo cùng nhiều thông tin chưa kiểm chứng về thiệt hại. Những nội dung này lan nhanh hơn cả thông tin cứu trợ, gây hoang mang và ảnh hưởng trực tiếp đến công tác ứng cứu. Nhiều bài đăng còn gắn liên kết quảng cáo sản phẩm chống thiên tai với lời kêu gọi kích động như “chuẩn bị trước khi quá muộn”, “ai không mua sẽ hối hận”.

Tại Đắk Lắk, ngày 23/11, cơ quan chức năng làm việc với bà N.T.N.V (trú xã Ea Ly) vì xuất hiện trong clip lan truyền nội dung sai sự thật về “sập nhà nghỉ khiến hàng chục người chết”. Bà V. thừa nhận không lường được hậu quả và đang tiếp tục bị xử lý theo quy định.

Ông Q.V.T (áo đen, bên phải) tại cơ quan Công an.

Ngày 24/11, Công an phường Biên Hòa (Đồng Nai) lập biên bản xử phạt ông Q.V.T (1996, trú Đồng Nai) vì đăng tải thông tin giả về tình hình mưa lũ nhằm câu like. Trước đó, trưa 21/11, mạng xã hội lan truyền tin “vỡ đập Am Chúa”, “vỡ đập Suối Dầu”, “di dời khẩn cấp khu vực Chợ Ga, Nha Trang”, khiến người dân Khánh Hòa hoang mang. Công an địa phương xác minh và khẳng định đây là thông tin bịa đặt.

Trong bối cảnh mưa lũ căng thẳng, việc lan truyền video, hình ảnh do AI tạo ra càng gây nhiễu loạn thông tin. Nhiều clip đạt hàng trăm nghìn lượt xem, lấn át thông báo khẩn từ lực lượng chức năng, gây khó khăn cho công tác chỉ đạo, ứng cứu tại chỗ.

Lan truyền thông tin thất thiệt làm giảm niềm tin xã hội

TS. Nguyễn Minh Phong, nguyên Trưởng phòng Nghiên cứu kinh tế (Viện Nghiên cứu phát triển KT-XH Hà Nội) cho biết, hiện tượng tung tin giả, đặc biệt liên quan đến lãnh đạo Đảng, Nhà nước và chính quyền địa phương, đã tồn tại trong thời gian dài và ngày càng gây bức xúc. Trong bối cảnh bão lũ vừa qua, nhiều thông tin thất thiệt tiếp tục xuất hiện, buộc cơ quan nhà nước phải liên tục phát thông báo bác bỏ và xác nhận thiệt hại thực tế. Ông Phong cho rằng, mục tiêu của các nguồn tin giả này là phá hoại thành quả quản lý của Nhà nước, gây hoài nghi đối với hoạt động điều hành của chính quyền các cấp.

Một động cơ khác là trục lợi từ mạng xã hội. Theo TS. Phong, nhiều đối tượng sử dụng tin giả để “câu view”, “câu like”, thu hút tương tác nhằm kiếm tiền từ quảng cáo. Đây là lý do phổ biến khiến tình trạng tin giả trên mạng ngày càng lan rộng, gắn với các cơ chế thưởng theo lượt xem và theo dõi trên nền tảng số.

Ông cũng nhấn mạnh trách nhiệm của cơ quan chức năng trong việc sớm cung cấp thông tin chính xác, chính thức để định hướng dư luận. Việc chậm trễ hoặc thiếu nhất quán trong thông tin dễ tạo ra khoảng trống, khiến tin giả có đất lan truyền.

Cơ quan chức năng cảnh báo những thông tin giả liên quan đến thiên tai là do AI ngụy tạo.

Đề cập tác động của tin đồn về số người thiệt mạng trong đợt thiên tai tại miền Trung và Tây Nguyên, TS. Phong nhận định: “Những con số sai lệch này có ảnh hưởng trực tiếp đến tâm lý cộng đồng, đặc biệt với người dân tại vùng bị ảnh hưởng. Thông tin không đúng sự thật về thiệt hại có thể làm giảm niềm tin của người dân đối với chính quyền địa phương, gây hoang mang, thậm chí làm cản trở công tác chỉ đạo, điều hành và ứng phó thiên tai”.

Về vai trò của các nền tảng mạng xã hội trong việc kiểm duyệt và hạn chế lan truyền tin giả, theo ông Phong, việc để thông tin sai sự thật tồn tại kéo dài trong đợt bão lũ vừa qua cho thấy các nền tảng này cần bổ sung cơ chế quản lý chặt chẽ hơn. Cơ quan nhà nước cũng cần tăng cường phối hợp và gây sức ép đối với các nền tảng đăng tải thông tin thiếu kiểm chứng, buộc họ kịp thời gỡ bỏ nội dung sai lệch. Bên cạnh đó, lực lượng chức năng phải đẩy mạnh điều tra, xử lý nghiêm các trường hợp cố tình tung tin giả để trục lợi hoặc gây hoang mang dư luận. Ông Phong khẳng định, số liệu thiệt hại về người chỉ có thể được xác nhận bởi ngành chức năng trên cơ sở tổng hợp từ địa phương và người dân cần ưu tiên tiếp nhận thông tin chính thức để hạn chế tác động tiêu cực từ tin sai sự thật.

Trả lời về việc có cần xây dựng cơ chế cảnh báo thông tin chính thống theo thời gian thực hay không, TS. Phong cho rằng, điều quan trọng trước tiên là báo chí phải đảm bảo tính nhanh nhạy, chính xác, đầy đủ và tuân thủ quy định pháp luật. Khi hệ thống báo chí vận hành đúng chức năng, nó sẽ trở thành kênh thông tin chính thức, đủ sức ngăn chặn tin giả. Hệ thống pháp lý hiện nay, như Luật Báo chí, cơ chế người phát ngôn, trách nhiệm giải trình… đã đặt nền móng cho việc cung cấp thông tin kịp thời. Tuy nhiên, để thông tin đến được với người dân một cách nhanh chóng và chính xác hơn, các quy trình thu thập, công bố, giải trình và xử lý thông tin vẫn cần tiếp tục được hoàn thiện.

Nghiêm trị lan truyền tin bịa đặt trong thiên tai

TS. Đặng Văn Cường, giảng viên Luật hình sự (Khoa Luật và Lý luận chính trị, Trường Đại học Thủy Lợi), cho biết, việc tung tin sai sự thật vào thời điểm xã hội xảy ra các sự kiện quan trọng là thủ đoạn thường thấy của những người muốn lợi dụng sự quan tâm của dư luận để tăng tương tác trên mạng xã hội. Những thông tin liên quan bão lũ, thiên tai, dịch bệnh hay các sự kiện kinh tế - chính trị vốn thu hút sự chú ý lớn của người dân. Vì vậy, các nội dung “độc lạ”, gây sốc hoặc chưa được kiểm chứng dễ dàng tạo ra lượng tương tác cao. Nhiều đối tượng đã cố tình sản xuất tin giả để nổi tiếng, trục lợi từ việc bán hàng online, thậm chí lừa đảo chiếm đoạt tài sản.

TS. Đặng Văn Cường, giảng viên Luật hình sự (Khoa Luật và Lý luận chính trị, Trường Đại học Thủy Lợi).

Một nguyên nhân khác là sự thiếu hiểu biết pháp luật. Khi tiếp cận thông tin chưa đầy đủ, nhiều người đã vội vàng đăng tải, chia sẻ, khiến tin giả lan truyền nhanh trên mạng xã hội. Bên cạnh đó, sự phát triển của công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) giúp việc tạo hình ảnh và video giả mạo trở nên rất dễ dàng. Một số người đam mê công nghệ muốn thể hiện khả năng tạo ra nội dung “độc lạ”, dẫn tới việc phát tán nhiều hình ảnh và clip mô phỏng bão lũ không có thật, gây nhiễu loạn thông tin và ảnh hưởng tới công tác phòng, chống thiên tai.

“Về mặt pháp lý, việc đăng tải thông tin giả mạo trên mạng xã hội là hành vi vi phạm pháp luật, trái với quy định tại Điều 8 và Điều 16 của Luật An ninh mạng. Nếu chưa gây hậu quả nghiêm trọng, người vi phạm có thể bị xử phạt hành chính từ 5-10 triệu đồng. Trường hợp thông tin giả nhằm chiếm đoạt tài sản, người thực hiện có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo Điều 174 Bộ luật Hình sự. Nếu nội dung bị cấm, gây ảnh hưởng xấu đến an ninh, trật tự, người tung tin có thể bị xử lý theo Điều 331 hoặc Điều 288, hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội vu khống theo Điều 156 Bộ luật Hình sự”, luật sư Đặng Văn Cường cho hay.

Cũng theo ông Cường, tung tin thất thiệt trong bối cảnh người dân và chính quyền đang tập trung ứng phó mưa lũ càng làm tăng mức độ nguy hiểm của hành vi. Những thông tin sai lệch có thể khiến người dân hoang mang, gây khó khăn cho công tác chỉ đạo và ứng phó thiên tai. Với các thế lực thù địch, đây còn là cơ hội để xuyên tạc, gây chia rẽ khối đại đoàn kết dân tộc và phá hoại an ninh quốc gia. Vì vậy, cơ quan chức năng luôn theo sát tình hình, xác minh đối tượng, nội dung và mục đích tung tin để có biện pháp xử lý phù hợp.

Đưa ra lời khuyên cho cộng đồng, TS. Cường nhấn mạnh rằng, việc phát tán thông tin bịa đặt, xuyên tạc hoặc chưa được kiểm chứng là vi phạm pháp luật và có thể dẫn đến các hình phạt hành chính, hình sự, cũng như trách nhiệm bồi thường thiệt hại nếu gây hậu quả. Trong những thời điểm nhạy cảm như bão lũ, dịch bệnh hay các sự kiện chính trị quan trọng, người dân cần đặc biệt thận trọng khi tiếp cận và chia sẻ thông tin.

Luật sư Đặng Văn Cường lưu ý, mạng xã hội cho phép đăng tải thông tin dễ dàng nhưng người đăng phải chịu hoàn toàn trách nhiệm pháp lý. Vì vậy, mỗi cá nhân cần kiểm tra nguồn tin, không đăng tải hay chia sẻ những nội dung chưa được xác thực hoặc có khả năng gây ảnh hưởng xấu đến cộng đồng.

“Mọi hành vi vi phạm đều phải bị xử lý thật nghiêm để đảm bảo an ninh, an toàn mạng và trật tự xã hội”.

Cơ quan chức năng khuyến cáo, cộng đồng cần lên án mạnh mẽ hành vi tung tin thất thiệt, lợi dụng AI nguỵ tạo nội dung gây hoang mang dư luận và cản trở những nỗ lực cứu trợ đang được triển khai từng giờ của lực lượng chức năng. Đồng thời, tích cực chung tay lan tỏa những thông tin chính xác, góp phần hỗ trợ bà con vùng lũ vượt qua giai đoạn khó khăn này.

Theo vov.vn