Hệ lụy từ hợp đồng giả cách

Lập hợp đồng xác lập giao dịch dân sự giả tạo nhằm che giấu giao dịch dân sự khác. Việc ký hợp đồng giả cách (HĐGC) sẽ gây thiệt hại lớn cho các bên tham gia giao dịch, dẫn đến tranh chấp, bị vô hiệu hóa hợp đồng hoặc có thể bị xử phạt hành chính thậm chí bị xử lý hình sự.

Tranh chấp vì hợp đồng giả cách

Theo quy định của Bộ luật Dân sự, hợp đồng là sự thỏa thuận giữa các bên về việc xác lập, thay đổi hoặc chấm dứt quyền, nghĩa vụ dân sự. Giao dịch dân sự sẽ chỉ có hiệu lực khi đảm bảo đủ các điều kiện: chủ thể có năng lực pháp luật dân sự, năng lực hành vi dân sự phù hợp với giao dịch dân sự được xác lập; chủ thể tham gia giao dịch dân sự hoàn toàn tự nguyện; mục đích và nội dung của giao dịch dân sự không vi phạm điều cấm của luật, không trái đạo đức xã hội. Dù vậy, với mục đích che giấu những giao dịch bí mật không muốn ai biết, thậm chí bất hợp pháp, nhiều người đã thỏa thuận, thống nhất xác lập một giao dịch giả tạo.

Ông R. (phường Bình Minh) thế chấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất vay tiền nhưng lại xác lập hợp đồng ủy quyền, sau đó người được ủy quyền mang tài sản chuyển nhượng cho người khác dẫn đến tranh chấp, khiếu kiện kéo dài suốt nhiều năm.

Theo đó, với số tiền vay chỉ 30 triệu đồng nhưng ông R. không lập hợp đồng vay mà xác lập hợp đồng ủy quyền thửa đất diện tích hơn 300m2 cho ông C. (bên cho vay). Cả hai ra phòng công chứng lập hợp đồng ủy quyền, ông R. giao giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho ông C.. Không ngờ, mới đóng lãi được vài tháng ông R. phát hiện ông C. đã chuyển nhượng tài sản mình cho người khác.

Ông R. thừa nhận hợp đồng với ông C. là giả cách nhưng vẫn thể hiện sự bức xúc: “Việc làm này chỉ nhằm đảm bảo việc trả nợ chứ không ủy quyền cho ông C. định đoạt tài sản”. Từ chỗ bạn bè thân thiết, ông R. và ông C. “trở mặt” kéo nhau ra tòa giải quyết, trải qua nhiều lần xét xử tốn thời gian và công sức.

Sự việc của ông R. khá phổ biến, không ít trường hợp khác còn lợi dụng kẽ hở của pháp luật một cách tinh vi. Trong đó, các đối tượng cho vay nặng lãi hợp thức hóa tài sản của người vay bằng việc lập HĐGC nhằm che giấu giao dịch cho vay như hợp đồng chuyển nhượng tài sản hoặc hợp đồng khác có công chứng, chứng thực. Điều này gây ảnh hưởng lớn đến quyền lợi của những người có nhu cầu chính đáng và hệ lụy lâu dài nếu không được giải quyết kịp thời.

Cần tuân thủ pháp luật

Thời gian qua, ngành tòa án tỉnh đã giải quyết nhiều vụ “Tranh chấp yêu cầu tuyên bố giao dịch dân sự bị vô hiệu, đòi lại tài sản là quyền sử dụng đất và hợp đồng vay tài sản” xảy ra do các đương sự thực hiện HĐGC.

Đây được xem là một biến tướng của hợp đồng mua bán tài sản, vì trong đó cũng chứa đựng việc chuyển quyền sở hữu tài sản và trả tiền cho bên bán như trong hợp đồng mua bán tài sản.

Theo Bộ luật Dân sự, hợp đồng mua bán tài sản là sự thỏa thuận giữa các bên, trong đó bên bán chuyển quyền sở hữu tài sản cho bên mua và bên mua trả tiền cho bên bán. Tuy nhiên, trong HĐGC, nội dung và mục đích của giao dịch không được thể hiện theo hình thức của hợp đồng mà lại bị cố tình che giấu bởi một giao dịch khác.

Như vậy, dưới góc độ pháp lý, hợp đồng được xác lập về mặt hình thức nhưng không phải là ý chí của các bên và các bên không thực hiện các nghĩa vụ theo nội dung hợp đồng đã ký kết, chỉ để đảm bảo thực hiện một nghĩa vụ nào đó của một hợp đồng khác, che giấu bởi một giao dịch khác thì đây là HĐGC.

Hậu quả pháp lý của HĐGC là các bên khôi phục lại tình trạng ban đầu, trả lại cho nhau những gì đã nhận. Đây cũng là bài học điển hình trong các giao dịch dân sự nên tuân thủ các quy định pháp luật nhằm tránh xảy ra tranh chấp, thưa kiện kéo dài, làm mất quyền lợi đôi bên. Không thể vì muốn ràng buộc hoặc đạt được lợi ích kinh tế lớn hay trốn tránh nghĩa vụ thuế mà làm sai.

Do đó, các chuyên gia pháp lý khuyến cáo mỗi cá nhân, tổ chức khi đặt bút ký vào các hợp đồng, cần lưu ý tìm hiểu kỹ càng tránh rơi vào trường hợp bất lợi, vi phạm pháp luật, đảm bảo an toàn khi tham gia vào các giao dịch dân sự.

Đối với cơ quan nhà nước, cần ban hành các quy định điều chỉnh HĐGC để bảo vệ quyền lợi cho người dân. Cùng với đó là giải pháp tuyên truyền, phổ biến các quy định về vay vốn, thế chấp tài sản, cảnh báo về tín dụng đen cũng như những hệ lụy khi giao dịch với các tổ chức tín dụng bất hợp pháp.

TRUNG HƯNG