Vai trò của "Người có sức ảnh hưởng" trong cuộc chiến chống tin giả

Người có sức ảnh hưởng (influencer) đang trở thành lực lượng quan trọng trong việc gìn giữ môi trường thông tin mạng lành mạnh. Họ góp phần định hướng dư luận, ngăn chặn tin giả, dù phía trước vẫn còn nhiều thách thức.

Người có sức ảnh hưởng trên không gian mạng tại lễ ra mắt Liên minh "Niềm tin số". (Ảnh VNEXPRESS)

Ngày nay, mạng xã hội không chỉ là nơi giao lưu, chia sẻ, mà đã trở thành một “dòng chảy” khổng lồ, nơi một thông tin có thể lan truyền tới hàng triệu người chỉ trong vài giây. Thông tin chính thống và tin giả xen lẫn, tạo nên bức tranh nhiều rủi ro. Tin giả, nếu không được ngăn chặn kịp thời, có thể gây hoang mang dư luận, làm mất niềm tin công chúng, thậm chí đe dọa an ninh xã hội.

Trong bối cảnh ấy, người có sức ảnh hưởng (influencer), bao gồm KOL - Key Opinion Leaders (người dẫn dắt dư luận) và KOC - Key Opinion Consumer (người tiêu dùng có sức ảnh hưởng),… không chỉ dừng lại ở vai trò người đưa tin.

Với uy tín và sức ảnh hưởng rộng rãi, họ có vai trò quan trọng trong việc giúp sàng lọc dòng chảy thông tin, giữ lại những giá trị tích cực và ngăn chặn sự sai lệch, độc hại trước khi lan ra cộng đồng.

Trước hết, bằng ngôn ngữ sáng tạo và linh hoạt, các KOL có khả năng chuyển tải những chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, quy định của pháp luật thành những thông điệp gần gũi, dễ nhớ, dễ thực hiện với quần chúng nhân dân.

Trong dịp đại lễ Quốc khánh 2/9 vừa qua, nhiều KOL đã tham gia lan tỏa tinh thần yêu nước, niềm tự hào dân tộc, phối hợp với cơ quan quản lý nhà nước để đăng tải nội dung chính thống. Theo thống kê, có hơn 600 clip chủ đề kỷ niệm Quốc khánh được đăng tải, thu hút hơn 150 triệu lượt xem.

Không dừng lại ở đó, KOL còn giữ vai trò định hướng dư luận trong những thời điểm then chốt, khi xã hội đứng trước nguy cơ hoang mang bởi sự lan truyền của tin giả. Sự tham gia chủ động, kịp thời của những bác sĩ (đồng thời là influencer) trong giai đoạn dịch COVID-19 đã góp phần phản bác nhiều tin đồn thất thiệt về “thần dược”.

Họ cung cấp bằng chứng khoa học rõ ràng, giúp nhân dân thêm tin tưởng vào những giải pháp y tế được triển khai. Qua đó có thể thấy, KOL chính là một cầu nối giúp người dân tiếp nhận thông tin chính thống một cách nhanh chóng, đồng thời góp phần bảo đảm trật tự, an toàn xã hội trong những giai đoạn nhạy cảm.

Bên cạnh chức năng định hướng, KOL còn có vai trò thúc đẩy hành động tập thể, khơi dậy tinh thần trách nhiệm công dân trên không gian mạng. Từ những lời kêu gọi giản dị của các KOL như “Kiểm chứng trước khi chia sẻ” sẽ hình thành thói quen tốt đẹp: biết dừng lại để xác thực thông tin trước khi truyền đi. Đây chính là biểu hiện cụ thể của việc KOL góp phần xây dựng văn hóa trong môi trường số văn minh, lành mạnh.

Khi nhiều KOL cùng đồng loạt lên tiếng, đồng lòng thực hiện trách nhiệm xã hội, hiệu ứng cộng hưởng sẽ tạo ra sức mạnh to lớn. Minh chứng là trong khuôn khổ Hội nghị KOL toàn quốc lần thứ nhất diễn ra mới đây, Liên minh “Niềm tin số” đã được ra mắt với sáng kiến tập hợp KOL cùng cơ quan quản lý, nền tảng, doanh nghiệp và báo chí, chung tay chống lại tin giả, hành vi lừa đảo trực tuyến, quảng cáo kém minh bạch, đồng thời lan tỏa những giá trị tích cực, nhân văn trong cộng đồng.

Liên minh được kỳ vọng trở thành không gian kết nối, chia sẻ kinh nghiệm, cũng như xây dựng cơ chế tự giám sát nhằm nâng cao tính minh bạch và trách nhiệm xã hội của người có sức ảnh hưởng.

Từ những minh chứng trên có thể khẳng định: các influencer khi hành động với ý thức chính trị và tinh thần trách nhiệm xã hội cao, sẽ trở thành lực lượng nòng cốt trong việc củng cố trận địa tư tưởng, bảo vệ niềm tin và sự ổn định xã hội trước những tác động tiêu cực của tin giả.

Những rào cản cần tháo gỡ

Mặc dù giữ vai trò quan trọng trong công cuộc đấu tranh phòng, chống tin giả, nhưng lực lượng influencer vẫn đối diện với nhiều khó khăn, thách thức không thể xem nhẹ.

Trước hết, nguy cơ sai lệch thông tin luôn hiện hữu. nhiều KOL không có nền tảng chuyên môn sâu ở các lĩnh vực nhạy cảm như y tế, khoa học, pháp luật,… nên trong quá trình diễn giải, việc đơn giản hóa quá mức hoặc thiếu kiểm chứng có thể vô tình biến họ thành kênh lan truyền tin giả. Một sai sót nhỏ trong phát ngôn cũng có thể tạo ra hiệu ứng dây chuyền, gây tác động tiêu cực đến nhận thức xã hội.

Sức ép thương mại hóa cũng là rào cản lớn. Khi thông điệp cộng đồng bị chi phối bởi yếu tố thương mại, tính khách quan và sức thuyết phục giảm sút, dẫn tới việc công chúng hoài nghi về động cơ thực sự.

Bên cạnh đó, khi dấn thân vào những vấn đề nhạy cảm, KOL thường trở thành mục tiêu của dư luận trái chiều, thậm chí hứng chịu các cuộc công kích cá nhân. Những áp lực này không chỉ ảnh hưởng đến danh dự, uy tín mà còn tạo ra tâm lý e dè, khiến nhiều người ngần ngại khi tham gia vào các chiến dịch chống tin giả. Hệ quả là sức mạnh lan tỏa của lực lượng này bị hạn chế, tác động xã hội chưa đạt như kỳ vọng.

Đặc biệt, sự thiếu vắng một hành lang pháp lý chặt chẽ cùng cơ chế phối hợp đồng bộ giữa KOL, cơ quan báo chí, nền tảng mạng xã hội và các cơ quan quản lý nhà nước khiến cho hoạt động chống tin giả chưa phát huy được hết sức mạnh. Việc thiếu liên kết thống nhất làm cho tác động tích cực của KOL còn phân tán.

Hoàn thiện cơ chế để phát huy sức mạnh của KOL

Nhận diện và giải quyết những thách thức, rào cản nêu trên sẽ khẳng định được vai trò quan trọng và tính hiệu quả của lực lượng KOL trong cuộc chiến chống tin giả.

Trước hết, nâng cao năng lực chuyên môn và kỹ năng truyền thông là điều kiện tiên quyết. Các chương trình tập huấn chuyên đề về pháp luật, an ninh mạng, kỹ năng kiểm chứng thông tin… sẽ giúp các KOL vừa bảo đảm tính chính xác, vừa phát huy được sức sáng tạo trong truyền thông.

Hội nghị “KOL với kỷ nguyên vươn mình của dân tộc” thu hút nhiều người có sức ảnh hưởng tham gia. (Ảnh Cổng Thông tin điện tử Bộ Công an)

Song song, cần mở rộng hợp tác với sự tham gia của nhiều thành phần, hình thành mạng lưới truyền thông trách nhiệm. Hội nghị “KOL với kỷ nguyên vươn mình của dân tộc” quy tụ của gần 300 KOL tiêu biểu trên cả nước cùng đại diện cơ quan quản lý, doanh nghiệp, nền tảng công nghệ và cơ quan báo chí truyền thông là một dấu mốc, cũng là điểm khởi đầu. Khi được kết nối trong một cơ chế chung, các KOL không chỉ tiếp cận nguồn tin chính thống nhanh chóng và chuẩn xác, mà còn được hỗ trợ định hướng nội dung, phối hợp đa kênh để gia tăng hiệu quả lan tỏa.

Bên cạnh đó, phải xây dựng cơ chế kiểm chứng thông tin nhiều tầng. Trước hết, KOL cần ưu tiên sử dụng nguồn tin chính thống; tiếp theo là phối hợp với các tổ chức fact-check độc lập trong nước; đồng thời tận dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) để phát hiện, gắn nhãn và cảnh báo tin giả. Đây chính là biện pháp bảo vệ uy tín của KOL, đồng thời tạo nền tảng để công chúng hình thành thói quen tiếp nhận thông tin đã được xác thực.

Cuối cùng, cần sớm ban hành và thực thi bộ quy tắc đạo đức nghề nghiệp dành cho KOL. Bộ quy tắc này phải đề cao tính minh bạch, trách nhiệm xã hội, không thương mại hóa thông điệp cộng đồng, không lợi dụng vấn đề nhạy cảm để đánh bóng tên tuổi.

Song hành với đó, cần có cơ chế tôn vinh những KOL tiêu biểu, lan tỏa hình ảnh tích cực, đồng thời xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm, nhằm ràng buộc trách nhiệm và khích lệ tinh thần cống hiến của lực lượng này.

Theo PHÍ VĂN THANH-QUANG HUY/ nhandan.vn