Tháo gỡ “điểm nghẽn”, khơi thông nguồn lực đất đai

Luật Đất đai năm 2024 đã có những bước tiến quan trọng trong việc hoàn thiện quy định liên quan đến lĩnh vực đất đai, hướng đến mục tiêu hài hòa lợi ích Nhà nước, người dân và doanh nghiệp. Tuy nhiên, quá trình triển khai thực hiện bộc lộ nhiều điểm nghẽn cần được sớm khắc phục.

Sớm tháo gỡ điểm nghẽn, đảm bảo nguồn lực đất đai được khai thác, sử dụng hợp lý, hiệu quả. Ảnh minh họa

Nhận diện các điểm nghẽn

Thời gian qua, Đảng và Nhà nước chỉ đạo quyết liệt việc sửa đổi, bổ sung Luật Đất đai và dự kiến trình Quốc hội xem xét tại Kỳ họp thứ 10 Quốc hội khóa XV sắp tới. Theo Bộ Tư pháp, Luật Đất đai có tính nền tảng, nhiều quy định đan xen với các luật khác của nền kinh tế như: Luật Quy hoạch, Luật Quy hoạch đô thị và nông thôn, Luật Đầu tư.

Đặc biệt, tại buổi làm việc với Ban Thường vụ Đảng ủy Chính phủ vào ngày 18/9, Tổng Bí thư Tô Lâm đề nghị đối với Dự án Luật Đất đai (sửa đổi) cần bảo đảm yêu cầu, nhận diện đầy đủ những khó khăn, vướng mắc trong lĩnh vực đất đai hiện nay, phương án xử lý tổng thể, căn cơ và đồng bộ.

Các quan điểm, định hướng lớn và các chính sách quan trọng của luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Đất đai cần được đặt trong tổng thể với các luật có liên quan về thuế, nhà ở, kinh doanh bất động sản, quy hoạch, địa chất và khoáng sản.

Do vậy, Hội thảo “Nhận diện điểm nghẽn và đề xuất giải pháp khắc phục liên quan đến lĩnh vực đất đai” do Bộ Tư pháp phối hợp với Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức vào chiều 22/9 là bước cụ thể hóa tinh thần chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm tại buổi làm việc trước đó.

Tại hội thảo, đại diện các cơ quan quản lý nhà nước, các hiệp hội nghề nghiệp, doanh nghiệp, chuyên gia, nhà khoa học đã trao đổi, phân tích nguyên nhân của những điểm nghẽn trong thể chế, những khó khăn, vướng mắc trong tổ chức thi hành pháp luật đất đai.

Đồng thời, đề xuất những định hướng hoàn thiện chính sách, pháp luật về đất đai, bảo đảm việc triển khai Luật Đất đai sửa đổi được thống nhất, hiệu quả, ổn định, phục vụ sự phát triển bền vững của đất nước.

Ông Nguyễn Thanh Ngọc- Thứ trưởng Bộ Tư pháp cho biết, qua nắm bắt thông tin được báo cáo và phản ánh, kiến nghị của các hiệp hội, doanh nghiệp kinh doanh bất động sản có thể thấy rằng, hệ thống pháp luật đất đai hiện hành và pháp luật có liên quan vẫn còn tình trạng chồng chéo, thiếu thống nhất.

Từ thực tiễn, Thứ trưởng Bộ Tư pháp cho rằng, có 3 nhóm điểm nghẽn cần được sớm khắc phục: Các vấn đề chưa quy định rõ ràng, mâu thuẫn gây khó khăn trong thực thi; các vấn đề phát sinh từ thực tiễn nhưng chưa được pháp luật bao quát hoặc điều chỉnh kịp thời; các vấn đề không còn phù hợp, gây tác động tiêu cực, tạo ra kẽ hở pháp lý.

Dẫn chứng quy định giá đất hiện nay được xác định dựa trên nguyên tắc thị trường, ông Nguyễn Quốc Hiệp- Chủ tịch Hiệp hội Các nhà thầu xây dựng Việt Nam cho đây cũng là một điểm nghẽn, bởi nếu để thị trường quyết định hoàn toàn, Nhà nước sẽ khó kiểm soát giá và cuộc đuổi bắt “giá đất đuổi giá nhà, giá nhà tăng theo giá đất” là không có điểm dừng.

Ông cũng cho rằng, từ đầu năm 2024 tới nay, có tới 3 nghị định về cách tính giá đất, thể hiện việc triển khai thực hiện vẫn còn những vấn đề bất cập.

Tháo gỡ khó khăn, bất cập

Hầu hết ý kiến tại hội thảo đều cho rằng, với tính chất quan trọng, có phạm vi tác động rất lớn, liên quan trực tiếp đến quyền, lợi ích của Nhà nước, doanh nghiệp, người dân nên việc sửa đổi Luật Đất đai cần phải được xác định là nhiệm vụ trọng tâm, cấp bách và phải được đầu tư nguồn lực, thời gian để thực hiện nghiêm túc và hiệu quả.

Nhận diện đầy đủ những điểm nghẽn, xem xét một cách kỹ lưỡng, căn cơ, gốc rễ vấn đề, từ đó đưa ra phương án tháo gỡ vướng mắc, khơi thông nguồn lực, cũng là giải pháp hữu hiệu đảm bảo hài hòa các lợi ích, tránh phát sinh những điểm nóng, tranh chấp, khiếu nại.

Ông Nguyễn Văn Đính- Chủ tịch Hội Môi giới bất động sản Việt Nam đánh giá Dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) đã xác định rất đúng và trúng các nhóm vấn đề đang gây ra điểm nghẽn, trong đó có vấn đề về giá, thu hồi đất, đền bù giải phóng mặt bằng và sử dụng đất để phát triển kinh tế- xã hội.

Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Ngọc nhìn nhận hệ thống quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất theo quy định của Luật Đất đai hiện nay chưa phù hợp với mô hình tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp. Cơ chế định giá đất đã có nhiều đổi mới nhưng thực tiễn vẫn còn bất cập, có tình trạng bảng giá đất được điều chỉnh tăng cao ở một số địa phương để tiệm cận thị trường khiến nghĩa vụ tài chính của người dân, doanh nghiệp, chi phí bồi thường, giải phóng mặt bằng tăng.

PGS.TS Nguyễn Quang Tuyến- Phó Chủ tịch Hội đồng Trường ĐH Luật Hà Nội kiến nghị việc sửa đổi Luật Đất đai cần khẳng định vai trò trung tâm trong toàn bộ hệ thống pháp luật liên quan đến tài nguyên đất. Đồng thời, đề xuất giải pháp cần có một điều khoản định vị rõ ràng vai trò của Luật Đất đai trong hệ thống pháp luật, để đảm bảo mọi quan hệ pháp lý liên quan đến đất đai được điều chỉnh nhất quán.

Nếu thực tế phương pháp xác định giá đất hiện nay còn nhiều hạn chế, Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Ngọc cho rằng, cần cơ chế để bảo đảm giá đất phản ánh đúng giá trị thực. Để làm được điều này, một trong các phương pháp cần được thực hiện ngay là đẩy mạnh chuyển đổi số, minh bạch hóa cơ sở dữ liệu giao dịch đất đai và tăng cường cơ chế quản lý để các giao dịch được thực hiện công khai.

“Việc chuyển đổi số trong quản lý đất đai là giải pháp then chốt, giúp xây dựng cơ sở dữ liệu thống nhất, minh bạch hóa các giao dịch và tiến tới xác định giá đất sát thực tế. Khi giá đất được xác định đúng, bài toán về đền bù, thu hồi đất sẽ được giải quyết”- Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Ngọc nhận định.

Bài, ảnh: NGUYỄN THỊNH