Triển vọng ngành dừa trong bối cảnh nông nghiệp xanh

Dừa đang trở thành một trong những ngành hàng nông nghiệp có tốc độ chuyển đổi mạnh mẽ. Từ đó mở ra hướng đi nhiều triển vọng trong bối cảnh nông nghiệp xanh và kinh tế tuần hoàn, góp phần hiện thực hóa Nghị quyết số 57-NQ/TW, ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.

Kỳ 1: Nâng tầm chuỗi giá trị ngành dừa

Nghị quyết số 57 đặt mục tiêu xây dựng mô hình chuỗi giá trị nông nghiệp hiện đại, ứng dụng công nghệ cao từ sản xuất, chế biến đến tiêu thụ, nâng cao sức cạnh tranh. Nhiều địa phương đã đẩy mạnh xây dựng vùng nguyên liệu hữu cơ, chuẩn hóa quy trình canh tác, tăng cường liên kết giữa nông dân, HTX, doanh nghiệp, hướng tới nền nông nghiệp giảm phát thải và giá trị gia tăng cao.

Vườn dừa giống của HTX Nông nghiệp Long Đức.

Thúc đẩy chế biến sâu

Cây dừa hiện được trồng tại 93 quốc gia và được xem là “cây của sự sống” nhờ sự đa dạng sản phẩm, từ thực phẩm, nước giải khát, dầu dừa đến mỹ phẩm, thủ công mỹ nghệ.

Tỉnh là vùng trồng dừa lớn nhất ĐBSCL, đóng góp quan trọng vào kim ngạch xuất khẩu và sinh kế cho hàng trăm ngàn lao động nông thôn. Đặc biệt, các giống dừa uống nước, dừa lấy dầu và dừa sáp là thế mạnh của vùng.

Thông tin từ Sở Nông nghiệp và Môi trường: Kết quả khảo sát đất tại tỉnh (năm 2025) cho thấy đất trồng dừa phù hợp về pH và độ mặn, nhưng hàm lượng đạm thấp, cần bổ sung để tăng năng suất.

Toàn tỉnh có khoảng 120.000ha dừa, mang lại thu nhập ổn định 100-150 triệu đồng/ha/năm cho gần 270.000 hộ dân. Tỉnh triển khai chiến lược thích ứng toàn diện trong giai đoạn mới hướng đến mục tiêu đạt 132.000ha vào năm 2030.

Tỉnh hiện có 183 doanh nghiệp (DN) sản xuất chế biến dừa, việc ứng dụng công nghệ sinh học và chuyển đổi số đang tạo bước đột phá trong toàn chuỗi giá trị. Việc số hóa vùng nguyên liệu, truy xuất nguồn gốc, kiểm soát chất lượng theo thời gian thực giúp DN nâng cao khả năng đáp ứng yêu cầu của thị trường nhập khẩu.

Mô hình kinh tế tuần hoàn trong ngành dừa được triển khai theo chuỗi sản xuất khép kín nhờ sự đa dạng sản phẩm như vỏ dừa sản xuất than sạch; gáo dừa chế tác thủ công mỹ nghệ; nước dừa già dùng lên men hoặc chiết tách chất dinh dưỡng…

Trong các DN của tỉnh, Công ty CP Trà Bắc (TRABACO) là đơn vị sở hữu danh mục sản phẩm từ dừa đa dạng nhất Việt Nam, gồm than hoạt tính, than BBQ, thảm xơ dừa, cơm dừa sấy khô và nước cốt dừa cấp đông…

Trong đó, than hoạt tính từ gáo dừa là sản phẩm chủ lực, xuất khẩu hơn 7.000 tấn/năm. Công nghệ sản xuất than hoạt tính của TRABACO được kiểm soát theo tiêu chuẩn Nhật Bản và Hoa Kỳ, giúp sản phẩm có mặt tại hơn 30 quốc gia.

TRABACO đạt nhiều giải thưởng lớn như 1 giải Vàng, 2 giải Bạc chất lượng quốc gia, Top 10 DN Việt Nam xuất sắc điển hình sáng tạo và là DN khoa học- công nghệ đầu tiên của tỉnh.

Theo Tổng Giám đốc TRABACO- Huỳnh Khắc Nhu: Dù tỉnh là điểm đến hấp dẫn của các DN chế biến dừa, nhưng nguồn nguyên liệu trong nước chưa đáp ứng đủ nhu cầu.

Việt Nam chỉ chiếm 2% diện tích dừa toàn cầu, phần lớn dừa được trồng nhỏ lẻ, chỉ 2% hộ có diện tích trên 5ha, năng suất trung bình đạt 90 trái/cây/năm; trong khi Malaysia năng suất đạt 150 trái/cây nhờ giống dừa cao sản và kỹ thuật tiên tiến.

Vì thế, việc mở rộng vùng dừa hữu cơ, áp dụng giống cấy mô, cấy phôi và xây dựng chuỗi liên kết là chìa khóa nâng cao giá trị cạnh tranh.

Bứt phá từ nông nghiệp hữu cơ

Dừa hữu cơ đang là hướng đi phù hợp với nông nghiệp xanh, giúp sản phẩm có giá bán cao hơn và tiếp cận các thị trường khó tính. Tỉnh xác định phát triển chuỗi giá trị từ sản xuất, chế biến, truy xuất nguồn gốc đến tiêu thụ là giải pháp then chốt.

HTX Nông nghiệp Long Đức hiện là một trong những đơn vị cung ứng giống dừa hữu cơ uy tín của tỉnh với 5 chủng loại như: dừa dứa, dừa ta, dừa xiêm, dừa Mã Lai và dừa Tam Quan trên diện tích 4ha.

Ông Nguyễn Văn Phong- Chủ tịch HĐQT HTX Nông nghiệp Long Đức cho biết: Mỗi năm HTX cung ứng ra thị trường khoảng 100.000 trái dừa khô làm giống, lợi nhuận đạt 150 triệu đồng/ha/năm. Dù thị trường dừa có biến động, nhưng HTX vẫn giữ mức giá ổn định 10.000 đồng/trái hỗ trợ nông dân và duy trì chất lượng sản phẩm.

HTX đang nghiên cứu ương dưỡng cây giống dừa dứa và dừa Mã Lai. Dự kiến năm 2026 liên kết với các nhà vườn có kinh nghiệm để tuyển chọn cây dừa ta mẹ đầu dòng, cải thiện năng suất, chất lượng và giải quyết bài toán lâu năm về giống không đồng nhất, khiến năng suất dừa ở nhiều vùng đạt thấp.

Ông Lê Văn Dũng- Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường cho biết: Tỉnh hiện có 30.355ha dừa công nghiệp sản xuất theo tiêu chuẩn hữu cơ quốc tế như USDA, EU, China, JAS, Kora…; cấp 156 mã số vùng trồng dừa tươi (11.012ha) và 17 mã số cơ sở đóng gói đủ điều kiện xuất khẩu sang Trung Quốc.

Đây là lợi thế lớn giúp ngành dừa mở rộng thị trường, đáp ứng các yêu cầu khắt khe về chất lượng và nâng cao năng lực cạnh tranh sản phẩm địa phương.

Tỉnh đẩy mạnh ứng dụng công nghệ trong toàn chuỗi sản xuất từ sản xuất dừa sáp bằng công nghệ nuôi cấy phôi; canh tác dừa hữu cơ, kết hợp tưới tiết kiệm, chăm sóc đến thu hoạch và chế biến ứng dụng tự động hóa và công nghệ chế biến sâu trong DN, góp phần nâng chất lượng sản phẩm, giảm chi phí và cải thiện hiệu quả sản xuất cho DN, HTX và nông dân.

Với việc mở rộng vùng nguyên liệu hữu cơ, đa dạng hóa sản phẩm chế biến và phát triển liên kết chuỗi, ngành dừa của tỉnh đang từng bước trở thành ngành mũi nhọn.

Với lợi thế vùng trồng lớn, ngành dừa của tỉnh có khả năng cạnh tranh cao trong nước và quốc tế, đóng góp tích cực vào tăng trưởng kinh tế và nâng cao thu nhập cho người dân.

(Còn tiếp)

Bài, ảnh: MỸ NHÂN