Mô hình canh tác lúa chất lượng cao, phát thải thấp

Qua triển khai Đề án 1 triệu hecta lúa chất lượng cao, tại các địa phương đã ghi nhận nhiều kết quả tích cực: nâng cao chất lượng lúa, giảm chi phí vật tư đầu vào, giảm phát thải khí nhà kính, tăng hiệu quả kinh tế và nâng cao năng lực cho nông dân trong áp dụng canh tác tiên tiến. Cho thấy, mô hình đã khẳng định tính hiệu quả, tạo đà để mở rộng trên quy mô lớn hơn trong các vụ tiếp theo.

Đề án góp phần nâng cao chất lượng lúa, giảm chi phí vật tư đầu vào, giảm phát thải khí nhà kính.

Trồng lúa phát thải thấp, lợi nhuận cao

Theo Trung tâm Khuyến nông quốc gia, việc triển khai Đề án 1 triệu hecta lúa chất lượng cao đã ghi nhận những kết quả tích cực. Các chỉ tiêu giai đoạn đầu không chỉ hoàn thành vượt mức về mặt diện tích, mà quan trọng hơn là đã tạo ra sự thay đổi mạnh mẽ trong tư duy sản xuất nông nghiệp, đặc biệt là đối với ngành hàng lúa gạo vùng ĐBSCL.

Đề án giúp giảm phát thải từ 3,7-4,6 tấn phát thải CO2, một con số được đánh giá là rất ấn tượng. Nhờ đó, gạo giảm phát thải của Việt Nam đã được xuất khẩu sang Nhật Bản, được doanh nghiệp và người tiêu dùng tại thị trường “khó tính bậc nhất” này quan tâm, đánh giá cao.

PGS.TS Lê Quốc Thanh- Giám đốc Trung tâm Khuyến nông quốc gia nhấn mạnh: “Việt Nam đã đi đúng hướng, phù hợp với xu thế quốc tế là phát triển xanh, thân thiện và bảo vệ môi trường trong kỷ nguyên xanh.

Những kết quả bước đầu này là cơ sở, tiền đề then chốt để phát triển mạnh mẽ chuỗi giá trị lúa gạo chất lượng cao, gắn liền với mục tiêu tăng trưởng xanh đúng như kỳ vọng của Chính phủ và người dân”.

Ông Hoàng Tuyển Phương- Trưởng Phòng Khuyến nông Trồng trọt và Lâm nghiệp (Trung tâm Khuyến nông quốc gia), cho biết trung tâm đã phối hợp với Cục Trồng trọt và BVTV, Viện Nghiên cứu lúa gạo quốc tế, Sở Nông nghiệp và Môi trường các địa phương và đơn vị liên quan triển khai 7 mô hình thí điểm trong năm 2024-2025.

Sau 3 vụ triển khai, các mô hình đã đạt 5.000ha, mang lại những kết quả cụ thể: giảm chi phí sản xuất từ 8,2-24,2% so với mô hình đối chứng; giảm 30-50% lượng giống gieo sạ; giảm từ 30-70kg phân bón/ha; giảm 30-40% lượng nước tưới; giảm 1-4 lần phun thuốc BVTV. Về hiệu quả kinh tế, năng suất lúa tăng 2,4-7%, thu nhập của nông dân tăng từ 12-50%, tương ứng 4-7,6 triệu đồng/ha so với mô hình đối chứng.

Ngành nông nghiệp tăng cường chuyển giao quy trình sản xuất lúa chất lượng cao và phát thải thấp.

Về môi trường, những mô hình này giảm phát thải khí nhà kính đáng kể so với phương thức canh tác truyền thống, đồng thời khắc phục tối đa tình trạng đốt rơm rạ sau thu hoạch, góp phần giảm ô nhiễm và bảo vệ môi trường.

Tại tỉnh, theo ông Lâm Văn Tân- Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường, triển khai mô hình đề án 1 triệu hecta lúa, tỉnh đã xuống giống gần 5.000ha, gồm vụ Đông Xuân 883,72ha, Hè Thu trên 4.100ha (trong đó 196,8ha mô hình điểm, nhân rộng gần 4.800ha với 30 HTX tham gia).

Qua đánh giá sơ bộ năng suất trung bình từ 6,5-7 tấn/ha (lúa tươi), chi phí giảm hơn ngoài mô hình ít nhất từ 15-17%, hạn chế ô nhiễm môi trường, lợi nhuận cao hơn ngoài mô hình khoảng 30%.

“Đề án 1 triệu hecta lúa là chủ trương, chính sách lớn của Đảng và Nhà nước, đồng thời đang được sự ủng hộ của các tổ chức, doanh nghiệp trong và ngoài nước quan tâm hỗ trợ tạo điều kiện thuận lợi trong triển khai thực hiện. Người dân rất phấn khởi, đồng tình cao và tham gia tích cực vì thấy được tính hiệu quả khi tham gia mô hình.

Bên cạnh đó, ngành chức năng, địa phương cũng quyết tâm triển khai thực hiện nhân rộng mô hình lúa chất lượng cao và phát thải thấp”- ông Tân cho
biết thêm.

Nhân rộng mô hình

Để nhân rộng mô hình canh tác lúa chất lượng cao, phát thải thấp, ông Hoàng Tuyển Phương cho biết thời gian tới, Trung tâm Khuyến nông quốc gia sẽ triển khai lực lượng khuyến nông cộng đồng. “Hiện ĐBSCL có 1.000 tổ khuyến nông cộng đồng với 10.000 thành viên.

Lực lượng này giữ vai trò then chốt trong truyền thông, nâng cao nhận thức của nông dân và xã viên HTX; tham gia đào tạo, tăng cường năng lực cho nông dân và HTX; chuyển giao quy trình sản xuất lúa chất lượng cao, phát thải thấp thông qua đào tạo, tập huấn.

Khuyến nông cộng đồng còn đảm nhiệm hoạt động MRV (đo đạc, báo cáo, thẩm định khí phát thải nhà kính); tư vấn, hỗ trợ HTX tổ chức sản xuất, phát triển vùng nguyên liệu lúa bền vững; kết nối doanh nghiệp cung ứng vật tư đầu vào và hỗ trợ tiêu thụ sản phẩm đầu ra.

Nhờ mạng lưới này, các tiến bộ kỹ thuật và quy trình canh tác mới không chỉ dừng lại ở hội thảo hay mô hình trình diễn, mà có thể được nhân rộng nhanh chóng đến từng cánh đồng, từng hộ nông dân trong vùng”- ông Phương cho biết.

Theo ông Lâm Văn Tân, giai đoạn 2026-2030, ngành nông nghiệp sẽ xác định cụ thể khu vực trọng tâm để tham gia thực hiện dự án đầu tư phát triển vùng chuyên canh lúa chất lượng cao và giảm phát thải phấn đấu đến cuối năm 2030 có 50.000ha đạt tiêu chí theo quy định.

Theo đó, tỉnh tập trung vào các hoạt động chủ yếu như đầu tư hoàn thiện cơ sở hạ tầng những vùng diện tích mới, tổ chức lại sản xuất, xây dựng chuỗi giá trị, triển khai ứng dụng hệ thống MRV; đồng thời, duy trì sản xuất bền vững những vùng đạt các tiêu chí giai đoạn 2024-2025.

Đề án 1 triệu hecta lúa chất lượng cao có ý nghĩa chiến lược, nhằm cơ cấu lại sản xuất lúa gạo, nâng cao thu nhập cho nông dân.

Tiếp tục quy hoạch vùng nguyên liệu ổn định, lâu dài để phát triển lúa chất lượng cao, phát thải thấp, đồng thời xây dựng mã số vùng trồng tại vùng tham gia đề án. Tăng cường công tác tuyên truyền, vận động hội viên, nông dân, các tổ chức sản xuất tích cực tham gia xây dựng, hình thành các vùng trồng lúa chất lượng cao và phát thải thấp.

Đẩy mạnh việc áp dụng quy trình kỹ thuật mới đảm bảo tiêu chí phát triển bền vững. Xây dựng mô hình nhân rộng ở các huyện tham gia đề án; kết thúc vụ có tổng kết đánh giá rút kinh nghiệm và chỉ đạo nhân rộng theo lộ trình kế hoạch của tỉnh.

Đồng thời, tiếp tục phát huy vai trò của lực lượng khuyến nông cộng đồng, tăng cường tổ chức tập huấn, chuyển giao cho hộ trồng lúa và tổ hợp tác, HTX áp dụng quy trình sản xuất lúa chất lượng cao và phát thải thấp, biện pháp xử lý rơm rạ, các kiến thức bảo vệ môi trường, ứng phó với biến đổi khí hậu, kiến thức quản trị, kinh doanh, thị trường, chuyển đổi số.

Bài, ảnh: NGUYÊN KHANG