Khi học sinh đam mê sáng tạo khoa học

Cuộc thi Khoa học- Kỹ thuật (KHKT) cấp tỉnh dành cho học sinh (HS) trung học năm học 2025-2026 không chỉ là không gian trưng bày các ý tưởng sáng tạo, mà còn phản ánh sự thay đổi trong cách học của HS: học để hiểu, để vận dụng và để giải quyết những vấn đề cụ thể của đời sống.

Những chủ nhân của 9 dự án được lựa chọn tham gia cuộc thi cấp quốc gia, dự kiến tổ chức vào tháng 3/2026.

Phong phú dự án tham gia

Quan sát các gian trưng bày tại cuộc thi, dễ nhận thấy sự đa dạng về lĩnh vực và cách tiếp cận. Nhiều dự án xuất phát từ chính môi trường học đường. Dự án “Smart School” của HS Trường THPT Võ Trường Toản lựa chọn bài toán số hóa quản lý trường học, với các chức năng như điểm danh bằng khuôn mặt, báo cáo dữ liệu cho giáo viên, quản lý lịch học và trao đổi tài liệu.

Đại diện nhóm, Lê Vũ Tân- HS lớp 12C1, cho biết mục tiêu đề tài là khắc phục hạn chế của phương pháp quản lý thủ công, hướng đến sự nhanh chóng, chính xác và minh bạch trong hoạt động dạy- học.

Cũng từ nhu cầu thực tế trong trường học, dự án thư viện thông minh ứng dụng AI của HS Trường THPT Tiểu Cần tập trung vào quản lý mượn- trả sách bằng nhận diện khuôn mặt và xử lý dữ liệu thông minh.

Đại diện nhóm, Nguyễn Thị Diễm My cho biết: “Chúng em mong muốn thay thế phương thức truyền thống còn nhiều bất cập, giúp HS và giáo viên tiếp cận tài nguyên thư viện thuận tiện hơn, đồng thời giảm sai sót trong quản lý”.

Trong khi đó, nhiều dự án hướng đến các vấn đề xã hội. Dự án “Mắt thần”- thiết bị cảnh báo sớm hỗ trợ phòng, chống đuối nước của HS Trường THPT Chuyên Nguyễn Thiện Thành, xuất phát từ thực trạng tai nạn đuối nước và hạn chế của các biện pháp giám sát hiện nay. Nhóm nghiên cứu đề xuất giải pháp giám sát tự động nhằm phát hiện sớm và cảnh báo kịp thời các tình huống nguy hiểm, cho thấy HS đã biết dựa vào dữ liệu thực tế và đặt công nghệ đúng vai trò hỗ trợ con người.

Ở lĩnh vực khoa học vật liệu, dự án tạo da giả từ thân chuối và chitosan của HS Trường THPT Nguyễn Thông mang đến hướng nghiên cứu gần gũi với môi trường. Tận dụng phế phẩm nông nghiệp và thủy sản, nhóm trình bày rõ quy trình thực nghiệm; sản phẩm thu được là tấm da sinh học có màu sắc tự nhiên, chống thấm nước và có độ bền cơ học nhất định.

Đại diện nhóm, em Phạm Hoàng Phúc- HS lớp 11, chia sẻ: “Mục tiêu của nhóm là tạo ra vật liệu thân thiện môi trường, góp phần giảm rác thải và hướng tới thay thế các loại da công nghiệp”.

Đáng chú ý, một số dự án tích hợp công nghệ cao cho thấy khả năng liên kết kiến thức liên môn của HS. Dự án ghế thông minh ứng dụng AI hỗ trợ người già và người khuyết tật của HS Trường THPT Trà Ôn được đánh giá cao khi tích hợp các cảm biến sinh học như nhịp tim, SpO₂, nhiệt độ cơ thể cùng AI để giám sát sức khỏe theo thời gian thực. Nguyễn Hoàng Huy, đại diện nhóm, giới thiệu điểm mới của dự án là kết hợp nhiều lớp công nghệ trong một thiết bị, giúp người dùng hạn chế vận động sử dụng thuận tiện hơn.

Tạo thói quen nghiên cứu

Từ quy mô và chất lượng cuộc thi năm nay, Sở GD-ĐT nhận định phong trào nghiên cứu khoa học trong HS phổ thông đã lan tỏa rõ rệt và ngày càng đi vào nền nếp. Ông Đỗ Ý Ly- Trưởng Phòng Giáo dục trung học, Sở GD-ĐT, cho biết: “Cuộc thi tiếp tục nhận được sự quan tâm sâu sắc của các địa phương và cơ sở giáo dục, với phạm vi trải rộng từ khoa học tự nhiên, kỹ thuật- công nghệ đến khoa học xã hội và hành vi. Nhiều dự án đã tận dụng tốt trang thiết bị hiện có của nhà trường và gia đình, có khả năng áp dụng vào thực tiễn, thể hiện ý tưởng sáng tạo và niềm đam mê nghiên cứu khoa học”.

Ở những lĩnh vực có tính chuyên môn sâu, các đơn vị đã đầu tư bài bản, giúp dự án phát triển trên nền tảng kết quả dạy học trong nhà trường. Ông Đỗ Ý Ly cho rằng: “Do các dự án được chấm qua 2 vòng, nên chất lượng các dự án vào vòng chung khảo được nâng cao rõ rệt so với các năm học trước”. Ban giám khảo cũng đánh giá cao khả năng trả lời phỏng vấn của HS, cho thấy các em nắm vững đề tài và có kỹ năng trình bày tốt.

Để phong trào nghiên cứu khoa học của HS ngày càng đi vào chiều sâu, ông Võ Văn Bé Hai- Phó Giám đốc Sở GD-ĐT, đề nghị các đơn vị chủ động chuẩn bị bài bản, nghiên cứu kỹ các văn bản hướng dẫn, đặc biệt là Thông tư số 24/2025 của Bộ GD-ĐT, nhằm xây dựng kế hoạch phù hợp và thực hiện đúng quy định. Việc phổ biến đầy đủ mục tiêu, quy chế đến giáo viên và HS là điều kiện quan trọng để bảo đảm hiệu quả tham gia cuộc thi.

Ông Võ Văn Bé Hai nhấn mạnh: “Nhà trường cần quan tâm triển khai mạnh mẽ giáo dục STEM, các CLB khoa học- kỹ thuật để tạo môi trường cho HS hình thành ý tưởng, nghiên cứu và chia sẻ sản phẩm khoa học. Đội ngũ giáo viên là nhân tố then chốt, cần được phát huy năng lực và kinh nghiệm trong việc định hướng, hướng dẫn HS; đồng thời có cơ chế hỗ trợ, khuyến khích phù hợp. Việc huy động nguồn lực xã hội và tăng cường phối hợp với các cơ quan nghiên cứu, trường CĐ, ĐH, chuyên gia cũng sẽ góp phần nâng cao tính thực tiễn của các đề tài”.

Bài, ảnh: CAO HUYỀN