Cần có giải pháp hài hòa giữa phân cấp, phân quyền và thực hiện chuyển đổi số

Tại phiên thảo luận tại hội trường (chiều 1/12), đại biểu Quốc hội (ĐBQH) Bế Trung Anh- Ủy viên Thường trực Ủy ban Công tác đại biểu của Quốc hội tham gia phát biểu về dự án Luật Chuyển đổi số (CĐS).

Tại phiên thảo luận, đại biểu Bế Trung Anh băn khoăn việc chúng ta cho rằng trong thời đại dữ liệu số làm thay đổi cả bản chất quyền lực nhà nước, thay đổi cách ra quyết định và cách thức tổ chức bộ máy. Có rất nhiều ĐBQH phát biểu cần phải phân cấp, phân quyền nhưng đại biểu lại thấy có điều gì đó mâu thuẫn, liệu chúng ta làm CĐS thì phân cấp, phân quyền theo hành chính còn phù hợp nữa hay không. Để minh họa cho nội dung này, đại biểu đã nêu hai ví dụ thực tiễn:

Ví dụ thứ nhất, ví dụ này đại biểu nghĩ có thể không còn phân cấp, đó là việc tổ chức đèn giao thông, đầu tiên người ta tổ chức là theo phân cấp, mỗi cấp giữ một đoạn đường và đến cấp thành phố có thể điều phối chung. Nhưng khi có AI, có camera giám sát, thậm chí là có sensors để điều tiết về mặt thời tiết cũng như tốc độ giao thông, khi đó người ta mới nhận thấy không còn cấp nào quyết định việc đấy. Vì vậy, câu chuyện cấp nào quyết định đèn màu gì không còn là câu chuyện quan trọng mà là câu chuyện CĐS đã làm cho việc phân cấp quyết định vấn đề này không còn. Đại biểu cho rằng đấy là tinh thần chỉ có hệ thống dữ liệu và vận hành theo thuật toán để nói lên câu chuyện này, đó chính là tinh thần của Nhà nước kiến tạo, quyền lực xuất phát từ hệ thống, từ tiếng nói của dữ liệu chứ không từ cấp bậc.

Ví dụ thứ hai, ví dụ này đại biểu cho rằng có thể không còn phân quyền. Một cán bộ xã kể câu chuyện một công dân lên xin xác nhận cư trú thì hệ thống quản trị dân cư quốc gia VNeID đối chiếu trong 0,8 giây có thể trả lời kết quả thông tin phù hợp và không cần xác nhận, cán bộ xã sẽ nói rằng đây là thẩm quyền của cán bộ xã, tại sao lại phụ thuộc vào một hệ thống kia. Tuy nhiên, qua câu chuyện trên, chúng ta thấy được cán bộ xã không phải mất thẩm quyền mà là dữ liệu làm cho việc đấy tốt hơn cán bộ xã thay vì phải lục lại sổ... Do đó, khi dữ liệu khách quan hơn con người thì thẩm quyền hành chính tự động dịch chuyển sang hạ tầng dữ liệu.

Hai ví dụ thực tế trên cho thấy, nếu chúng ta thực hiện CĐS tốt như vậy thì việc phân cấp, phân quyền có thể giảm đi. Bởi phân cấp, phân quyền là thực hiện một hệ thống hành chính, quyền từ trên xuống, còn hệ thống thông tin là từ dưới lên. Từ trước đến nay, chúng ta toàn thực hiện mô hình hành chính là câu chuyện từ trên xuống và từ dưới lên nhưng bây giờ là CĐS thì hệ thống thông tin đi ngang và có thể quyết định việc không phải là bản thân của cấp này hay cấp kia, quyền này hay quyền kia mà chính dữ liệu quyết định việc ai là người ra quyết định đó.

Tuy nhiên, Luật Tổ chức chính quyền địa phương lại đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, vì vậy, giữa hai câu chuyện này sẽ có sự chênh lệch nếu chúng ta đẩy mạnh CĐS mà không điều chỉnh phân cấp, phân quyền thì liệu rằng CĐS thực hiện có tốt hay không. Ví dụ, nếu chúng ta làm quản lý đất đai nhưng phân cấp, phân quyền cho từng địa phương thì mỗi nơi sẽ làm một kiểu, dẫn đến dữ liệu không thống nhất và nếu dữ liệu không thống nhất thì không thể làm CĐS đạt hiệu quả cao.

Từ những phân tích nêu trên, ĐBQH Bế Trung Anh cho rằng, cần có sự điều chỉnh khi xảy ra mâu thuẫn giữa Luật Tổ chức chính quyền địa phương với Luật CĐS. Cần xác định rõ luật nào là luật gốc để điều chỉnh luật còn lại, tránh bị chồng chéo, xung đột các luật với nhau. Việc điều chỉnh này nhằm đảm bảo CĐS thực hiện hiệu quả, phù hợp với thực tiễn và yêu cầu phát triển hiện nay.

YẾN NHƯ (ghi)