Nắm bắt cơ hội trong khai thác, sử dụng, phát triển sở hữu trí tuệ trên địa bàn tỉnh Vĩnh Long

Trong kỷ nguyên kinh tế tri thức, sở hữu trí tuệ (SHTT) không còn là khái niệm xa lạ mà đã trở thành một trong những động lực then chốt thúc đẩy hoạt động sản xuất, kinh doanh và phát triển khoa học công nghệ.

Sự chuyển dịch từ nền kinh tế dựa trên tài nguyên vật chất sang nền kinh tế dựa trên tri thức đòi hỏi các địa phương, trong đó có tỉnh Vĩnh Long cần chủ động nắm bắt cơ hội và vượt qua thách thức trong việc khai thác, sử dụng và phát triển SHTT như một công cụ tăng trưởng kinh tế bền vững.

Hệ thống thông tin quản lý và phát triển về sở hữu trí tuệ tỉnh Vĩnh Long.

Với lợi thế về nông nghiệp và nhiều sản phẩm đặc trưng mang tính vùng miền, Vĩnh Long có nền tảng thuận lợi để xây dựng hệ thống tài sản trí tuệ phong phú. Những sản phẩm như bưởi da xanh, dừa xiêm xanh, sầu riêng, dừa sáp, bưởi năm roi không chỉ nổi tiếng trong nước mà còn được người tiêu dùng quốc tế đánh giá cao. Đây là điều kiện quan trọng để phát triển các hình thức bảo hộ SHTT như chỉ dẫn địa lý, nhãn hiệu tập thể và xây dựng thương hiệu đặc sản gắn với địa phương.

Thực tế cũng cho thấy, sự chủ động ngày càng rõ nét từ phía doanh nghiệp và người dân trong việc tiếp cận và khai thác giá trị của SHTT. Tính đến thời điểm hiện tại, tỉnh Vĩnh Long đã nộp 6.890 đơn đăng ký sở hữu công nghiệp cho Cục SHTT và đã được cấp 4.122 văn bằng (bao gồm: 3.796 nhãn hiệu, 278 kiểu dáng công nghiệp, 22 sáng chế; 25 sáng kiến, giải pháp hữu ích). Những con số trên là minh chứng cho sự thay đổi tích cực trong nhận thức và hành động về SHTT. Một số doanh nghiệp đã và đang tận dụng SHTT như một công cụ chiến lược trong xây dựng thương hiệu, mở rộng thị trường xuất khẩu.

Cùng với đó là sự quan tâm của tỉnh trong việc tổ chức quản lý đồng bộ SHTT trên địa bàn toàn tỉnh, thông qua việc triển khai đề tài nghiên cứu khoa học cấp tỉnh: “Xây dựng và vận hành phần mềm, chương trình ứng dụng trên thiết bị điện tử, thiết bị di động để cung cấp thông tin, hồ sơ, tư vấn về SHTT”. Mặc dù đề tài đang trong giai đoạn hoàn thiện, nhưng bước đầu đã hình thành hệ thống phần mềm quản lý và khai thác cơ sở dữ liệu tập trung về SHTT. Đây được kỳ vọng sẽ là công cụ quan trọng hỗ trợ chính quyền, doanh nghiệp, tổ chức và cá nhân trong việc tra cứu, quản lý, đăng ký và khai thác thông tin SHTT một cách hiệu quả, đồng thời góp phần thúc đẩy quá trình chuyển đổi số trong lĩnh vực SHTT tại địa phương.

Bên cạnh những thành công đạt được, công tác quản lý và phát triển SHTT trên địa bàn tỉnh đến thời điểm hiện tại vẫn đang phải đối mặt với không ít rủi ro và thách thức. Nguyên nhân chính là do có sự chênh lệch về nhận thức và khả năng tiếp cận SHTT giữa các địa phương trong tỉnh. Ở nhiều địa phương trong tỉnh hiện có số lượng sáng chế, kiểu dáng công nghiệp và nhãn hiệu được đăng ký khá khiêm tốn. Điều này cho thấy cần đẩy mạnh hơn nữa công tác truyền thông, phổ biến kiến thức và hỗ trợ chuyên sâu trong đăng ký SHTT ở cấp cơ sở.

Nguồn lực để phát triển SHTT trong tỉnh còn nhiều hạn chế, thiếu đội ngũ chuyên gia SHTT, các nhà sáng chế độc lập và lực lượng chuyên môn về nghiên cứu pháp lý SHTT. Bên cạnh đó, số lượng doanh nghiệp vừa và nhỏ chiếm tỷ lệ lớn và thường gặp khó khăn về vốn, nhân lực và kỹ năng để khai thác SHTT như một lợi thế cạnh tranh.

Một thách thức khác là sự thiếu liên kết giữa nghiên cứu khoa học và thương mại hóa sản phẩm. Nhiều sáng kiến, đề tài khoa học có giá trị ứng dụng cao nhưng chậm được chuyển giao cho khối sản xuất, kinh doanh, dẫn đến việc lãng phí nguồn lực và làm giảm tính lan tỏa của hoạt động đổi mới sáng tạo.

Ngoài ra, tình trạng cạnh tranh không lành mạnh, xâm phạm quyền SHTT ngày càng phổ biến, nhất là khi các thương hiệu địa phương bắt đầu có uy tín trên thị trường, gây ảnh hưởng tiêu cực đến uy tín sản phẩm của tỉnh Vĩnh Long.

Có thể khẳng định rằng, SHTT chính là “chìa khóa vàng” để tỉnh Vĩnh Long khai thác hiệu quả tài nguyên tri thức, nâng cao giá trị sản phẩm và phát triển kinh tế một cách bền vững. Tuy nhiên, để SHTT thực sự trở thành động lực quan trọng cho tiến trình phát triển của tỉnh trong thời kỳ hội nhập và chuyển đổi số mạnh mẽ như hiện nay, thì tỉnh cần có kế hoạch thực hiện đồng bộ các giải pháp như: (1) Tăng cường nâng cao nhận thức về SHTT thông qua các hoạt động tuyên truyền cho các doanh nghiệp, các tổ chức đoàn thể, chính trị - xã hội và cộng đồng người dân; (2) Đào tạo nguồn nhân lực cán bộ chuyên trách về SHTT cho các sở, ngành và địa phương; (3) Sử dụng có hiệu quả hệ thống thông tin quản lý và phát triển SHTT; (4) Tăng cường giám sát, ngăn chặn và xử lý kịp thời xâm hại SHTT;  (5) Tạo liên kết thị trường sâu rộng về tài sản trí tuệ.

TS. Nguyễn Văn Hiểu

Trường ĐH Nông Lâm, ĐH Thái Nguyên