Nghị quyết số 57: Từ tầm nhìn chiến lược đến hành động thực tiễn

Kỳ cuối: Để khoa học- công nghệ trở thành động lực phát triển

	Nghị quyết số 57: Từ tầm nhìn chiến lược đến hành động thực tiễn
	Kỳ 2: Động lực then chốt cho đổi mới sáng tạo

Từ giảng đường đến những mô hình tiên phong, các trường ĐH ở Vĩnh Long đang biến tinh thần Nghị quyết số 57, Nghị quyết số 03 và Chương trình hành động số 69 thành hành động cụ thể.

Những thành tựu và kiến nghị từ thực tiễn không chỉ phản ánh quyết tâm của địa phương, mà còn cho thấy khoa học- công nghệ (KH-CN), đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số (CĐS) đang trở thành trụ cột chiến lược để nâng cao năng lực cạnh tranh, hướng tới mục tiêu phát triển nhanh, bền vững.

Hiện thực hóa Nghị quyết số 57

Trường ĐH Cửu Long khen thưởng khích lệ sinh viên có thành tích cao trong nghiên cứu khoa học.

Tỉnh đã ban hành Chương trình hành động số 69-CTr/TU, đặt mục tiêu đến 2030 phủ sóng 5G, đạt cấp độ 1 đô thị thông minh, 80% dân và doanh nghiệp dùng dịch vụ công trực tuyến, kinh tế số chiếm 30% GRDP. Phó Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch UBND tỉnh- Lữ Quang Ngời nhấn mạnh: “CĐS không chỉ là công cụ mà là phương thức phát triển mới; phải triển khai đồng bộ, lấy giáo dục và đào tạo nguồn nhân lực số làm nền tảng”.

TS Nguyễn Hữu Xuyên- Viện Chiến lược và Chính sách KH-CN, phân tích: “CĐS thay đổi toàn bộ phương thức tương tác giữa tổ chức với tổ chức, giữa chính quyền với người dân”. Đồng thời khuyến nghị các trường tận dụng sáp nhập tỉnh để tham gia giải quyết các vấn đề kinh tế- xã hội, đào tạo nhân lực số.

Ở giáo dục phổ thông, ThS Nguyễn Hoàng Phong- Phó trưởng Phòng Giáo dục phổ thông Sở GD-ĐT thừa nhận giáo dục STEM “còn manh mún, thiếu chiều sâu”, đề xuất thành lập Ban Điều phối STEM, hợp tác “3 nhà”, bồi dưỡng giáo viên, đầu tư phòng thực hành, mở rộng xuống THCS, tiểu học giai đoạn 2026-2030. Đây là nền tảng nuôi dưỡng nguồn nhân lực KH-CN cho bậc ĐH và xã hội.

Trong khi đó, các trường ĐH xác định nhiệm vụ nghiên cứu khoa học là một trong những hoạt động quan trọng, bên cạnh đào tạo. Tại Trường ĐH Xây dựng Miền Tây, thực hiện tinh thần Nghị quyết số 57, Nghị quyết số 03 và Chương trình hành động số 69-CTr/TU của tỉnh được cụ thể hóa bằng loạt chỉ tiêu đến năm 2030: triển khai đại học số; hỗ trợ chính quyền xây dựng Bộ tiêu chí đô thị thông minh; số hóa 100% hồ sơ; ≥80% người học dùng dịch vụ trực tuyến; ≥85% giao dịch không tiền mặt; kết nối doanh nghiệp và đổi mới sáng tạo tại ≥40% đơn vị.

Theo TS Nguyễn Văn Xuân- Hiệu trưởng, xác định trường chú trọng hoàn thiện cơ sở dữ liệu dùng chung, khai thác tài nguyên số, đảm bảo an toàn thông tin, đồng thời nghiên cứu công nghệ xanh thích ứng biến đổi khí hậu.

Trường ĐH Cửu Long mỗi năm có trên 10 đề tài, 3-5 hội thảo quốc tế, nhiều nhóm nghiên cứu mạnh về nông nghiệp, công nghệ thông tin, kỹ thuật- công nghệ và CĐS. Tuy nhiên, TS Nguyễn Thanh Dũng- Phó Hiệu trưởng, chỉ ra khó khăn trong mời chuyên gia quốc tế và đào tạo công nghệ bán dẫn.

Ông kiến nghị thành lập trung tâm công nghệ bán dẫn vùng ĐBSCL để các trường liên kết thực hành, giảm áp lực đầu tư riêng lẻ. Song song đó, cần ban hành chính sách vay vốn ưu đãi hoặc cho vay không lãi suất để các trường mạnh dạn gửi giảng viên đi đào tạo, nâng cấp thiết bị.

Trường ĐH Trà Vinh lại nổi bật ở CĐS đồng bộ: từ hệ thống LMS, kho học liệu số, thư viện điện tử, phòng lab ảo, tới ứng dụng AI, IoT, big data trong giảng dạy, quản trị. Trường xác định tiếp tục đầu tư hạ tầng, mở rộng ứng dụng công nghệ, đào tạo kỹ năng số và ban hành chính sách hỗ trợ phù hợp.

GS.TS Nguyễn Cao Phong- Chủ tịch Hội đồng trường, ĐH Kinh tế TP Hồ Chí Minh, nhấn mạnh, vai trò then chốt của “bộ ba” KH-CN, đổi mới sáng tạo và CĐS không chỉ nằm ở việc nâng cao năng suất lao động, cơ cấu lại mô hình tăng trưởng, gia tăng năng lực cạnh tranh quốc gia, mà còn mở ra cơ hội để Việt Nam vươn lên nhóm các quốc gia có thu nhập cao vào năm 2045.

Theo ông, để đạt được mục tiêu này, cần đánh giá và đo lường đầy đủ các chỉ số đổi mới sáng tạo cấp địa phương; phân tích tác động của đổi mới sáng tạo đến thu nhập; đồng thời đề xuất chính sách và chiến lược phù hợp nhằm thúc đẩy CĐS gắn với phát triển kinh tế- xã hội.

Trong quá trình triển khai Nghị quyết số 57, khu vực công còn tồn tại hạn chế về hạ tầng, nhận thức và năng lực, vấn đề bảo mật thông tin… đòi hỏi phải đầu tư hạ tầng công nghệ, đào tạo nâng cao năng lực số cho cán bộ, công chức, và triển khai đồng bộ các chính sách lớn của Đảng, Chính phủ.

Những “nút thắt” cần mở

Các sản phẩm khoa học- công nghệ được triển lãm tại Diễn đàn “Đổi mới sáng tạo khu vực ĐBSCL: Những nhà sáng chế từ thực tiễn” do Trường ĐH Trà Vinh tổ chức.

Dù đã đạt được nhiều kết quả, các trường ĐH trên địa bàn tỉnh Vĩnh Long vẫn đang đối diện với không ít rào cản khi đưa KH-CN, đổi mới sáng tạo và CĐS thành động lực trung tâm.

TS Nguyễn Thanh Dũng thẳng thắn cho rằng: “Khó khăn lớn hiện nay là thủ tục tiếp nhận chuyên gia quốc tế. Có giáo sư nước ngoài được đại sứ quán giới thiệu, nhưng quy trình mời và cấp phép vẫn mất rất nhiều thời gian. Thậm chí, trước đây chúng tôi từng mất 2 năm để hoàn tất giấy phép lao động”.

Ngoài ra, đào tạo công nghệ bán dẫn gặp trở ngại vì thiếu chuyên gia, cơ sở vật chất; trong khi đầu tư một phòng lab bán dẫn có thể tốn hàng chục đến hàng trăm tỷ đồng, vượt khả năng tài chính của trường.

Về phía Trường ĐH Trà Vinh, PGS.TS Diệp Thanh Tùng cho biết nhà trường tuy đã tự phát triển nhiều hệ thống quản lý, triển khai nền tảng giáo dục số, nhưng vẫn cần tiếp tục đầu tư mạnh cho hạ tầng, nâng cao năng lực số và duy trì các dự án hợp tác quốc tế. Việc thương mại hóa sản phẩm nghiên cứu cũng gặp thách thức khi các trường hoạt động rời rạc, thiếu cơ chế kết nối thường xuyên.

Ông nhấn mạnh nhu cầu duy trì và mở rộng các mạng lưới liên kết giữa các cơ sở đào tạo, viện nghiên cứu và doanh nghiệp, vừa để thương mại hóa sản phẩm, vừa tận dụng tối đa nguồn lực kỹ thuật chung.

Ở góc độ chính sách, TS Nguyễn Hữu Xuyên- Viện Chiến lược và Chính sách KH-CN, nhận định cơ chế tiếp cận ngân sách nghiên cứu còn vướng; nhiều quy trình hành chính phức tạp khiến các trường khó chủ động triển khai đề tài theo nhu cầu địa phương. Ông cũng lưu ý, quá trình sáp nhập tỉnh đặt ra thêm nhiều bài toán về đào tạo, CĐS, cần có cơ chế khuyến khích các trường tham gia giải quyết.

Đề xuất tổ chức hội nghị kết nối giữa các viện, trường khu vực với các bộ ngành để giới thiệu thủ tục mới, hướng dẫn quy trình nghiên cứu, hỗ trợ thành lập trung tâm khởi nghiệp- đổi mới sáng tạo ngay tại các trường.

Từ thực tiễn triển khai, các nhà quản lý, chuyên gia đã đưa ra nhiều đề xuất cụ thể. Các ý kiến thống nhất rằng, muốn biến KH-CN, đổi mới sáng tạo và CĐS thành động lực thực chất, cần tháo gỡ 3 “nút thắt”: Cơ chế tiếp nhận chuyên gia và lưu học sinh quốc tế phải đơn giản, nhanh gọn.

Đầu tư hạ tầng công nghệ cao theo mô hình trung tâm vùng, tránh dàn trải. Cơ chế tài chính ưu đãi cho các trường ngoài công lập để khuyến khích đầu tư chiều sâu.

Nhìn từ Vĩnh Long, có thể thấy rõ rằng KH-CN, đổi mới sáng tạo và CĐS không chỉ là khẩu hiệu, mà đang trở thành trụ cột chiến lược để nâng cao năng lực cạnh tranh của địa phương và đất nước.

Những mô hình tiên phong tại các trường ĐH, cùng các kiến nghị mang tính thực tiễn, đã tạo nền móng để hình thành một hệ sinh thái đổi mới sáng tạo gắn kết chặt chẽ giữa Nhà nước, nhà trường và doanh nghiệp.

Để những nỗ lực này phát huy tối đa hiệu quả, cần có tư duy đột phá trong chính sách: tháo gỡ “nút thắt” về thủ tục tiếp nhận chuyên gia, đầu tư tập trung hạ tầng công nghệ cao, xây dựng các trung tâm vùng, và mở rộng các quỹ hỗ trợ tài chính ưu đãi.

Đào tạo nguồn nhân lực số phải được coi là nhiệm vụ trung tâm, với sự vào cuộc đồng bộ của hệ thống giáo dục từ phổ thông đến ĐH.

Bài, ảnh: CAO HUYỀN