Làm báo thời công nghệ số

Chúng tôi bước vào nghề báo từ những năm đầu của sự phát triển công nghệ. Tuy nhiên, những nhà báo tiền bối, và cùng thời với chúng tôi khi ấy khó mà tưởng tượng ra một ngày nào đó công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) không chỉ là công cụ hỗ trợ mà có thể tham gia, thậm chí tạo ra một tác phẩm báo chí chỉ trong vài chục giây. Với sự xuất hiện của AI một số nhà báo còn đặt dấu chấm hỏi về tương lai nghề nghiệp của chính mình: “Tôi sẽ về đâu?”.

Với sự hỗ trợ của công nghệ và sự bùng nổ của công nghệ số, trí tuệ nhân tạo, mạng xã hội đã mang đến những cơ hội đồng thời đặt ra thách thức đối với báo chí cách mạng Việt Nam.

Từ chiếc đĩa mềm đến lưu trữ đám mây

Trong các buổi trò chuyện về làm báo những năm đầu ứng dụng công nghệ, Nhà báo Lê Ngọc Thúy (bút danh Phương Nam)- nguyên Phó TBT Báo Vĩnh Long kể lại, khi được trang bị máy vi tính đầu tiên ai cũng hớn hở, nhưng không phải ai cũng sử dụng được. Mới đầu mọi người tập tành gõ phím, chứ chưa viết trực tiếp tin bài như hiện nay.

Hầu như viết tay, và chỉnh sửa nội dung trên giấy đến mức khi tác phẩm gần như hoàn chỉnh mới ngồi vào máy tính, gõ và lưu trữ vào ổ đĩa mềm, đem gửi cho phòng sắp chữ. Dần dần, ai chỉ quen viết bài trên máy tính, không quen viết trên giấy nữa thì xem như là thành thạo.

Nếu đưa chiếc đĩa mềm (Floppy disk) cho một số phóng viên mới vào nghề có thể một số bạn trẻ sẽ khó biết cách sử dụng nó, máy tính hiện nay cũng đã bỏ qua việc lắp đặt ổ đĩa này. Tuy nhiên, những năm 2.000 về trước, chiếc đĩa mềm được sử dụng thường xuyên và duy nhất của nhà báo để gửi, lưu trữ tin, bài.

Chúng tôi nhờ AI minh họa cho bài viết này và cái kết như hình!

Từ chiếc đĩa mềm dung lượng nhỏ (1,44MB) chỉ chứa được vài tập tin dạng chữ, không chép nổi hình ảnh, dần dần được thay thế bằng chiếc USB có dung lượng cao, đáp ứng được nhu cầu đa dạng của phóng viên. Nhà báo Thanh Liêm- Phòng Báo in và Báo điện tử, chia sẻ, có thời điểm, mỗi phóng viên tự trang bị ít nhất 1 chiếc USB để chép, lưu trữ hình ảnh, tư liệu, nhưng với sự ra đời, phát triển của mạng internet, các ứng dụng kèm theo đã ngày càng phổ biến, chiếc USB quen thuộc ngày nào gần chung số phận với ổ đĩa mềm. Không chỉ e dè khi chép qua lại các máy dễ xảy ra lây lan virus máy tính, mà bởi USB nó đã bị thay thế bằng cái mới.

Hiện nay, gửi tác phẩm như tin, bài, ảnh, video về tòa soạn đã được thay thế bằng mạng máy tính và các ứng dụng chuyên biệt. Riêng tư liệu cá nhân của mỗi phóng viên giờ đây không chỉ lưu trữ đơn thuần trên máy cá nhân, hay thiết bị di động, mà còn  có thể lưu trữ miễn phí trên các ứng dụng đám mây, lên tới chục GB như Google Drive, iCloud, Dropbox, OneDrive,… 

Hội Nhà báo tỉnh Vĩnh Long thường xuyên phối hợp tổ chức các lớp tập huấn nâng cao kỹ năng cho phóng viên ứng dụng công nghệ số trong công việc.

Từng làm việc chuyên về hình ảnh trên tờ báo in, nhà báo Hùng Hậu- nguyên là PV Báo Vĩnh Long cho biết, riêng về máy ảnh cũng cho thấy sự tiến bộ vượt bậc của công nghệ. Từ máy ảnh chụp phim, phải nắn nót, điều chỉnh và tính toán trong từng cú bấm máy, thì đã được thay thế dần dần bằng máy ảnh kỹ thuật số, với thẻ nhớ từ hàng chục GB, có thể ghi hàng ngàn tấm ảnh và xóa vô tư. Và hiện nay, các ứng dụng kèm theo đã hỗ trợ nhà báo chụp là chuyển ảnh qua điện thoại, gửi về tòa soạn nhanh chóng, mà không cần phải mở chép từ thẻ nhớ.

AI- trợ thủ hay đối thủ?

Cùng với sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ thông tin, đặc biệt là internet, năm 2009, Báo Vĩnh Long bắt đầu thử nghiệm trang thông tin điện tử, ấn nút cho chạy chính thức vào năm 2010, rồi phát triển dần thành trang báo điện tử không lâu sau đó. Từ khi ra đời, trang Vĩnh Long online đã dần đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của bạn đọc trong và ngoài nước.

Nhà báo Nguyễn Thị Cẩm Phong- Phó Giám đốc Báo và Đài Phát thanh- Truyền hình tỉnh Vĩnh Long cho biết, với sự ra đời của trang Vĩnh Long online, đòi hỏi phóng viên phải thích ứng với công nghệ và từng bước làm chủ các ứng dụng phục vụ công việc. Phóng viên dường như khoác lên mình một diện mạo mới, để tạo ra các sản phẩm báo chí đáp ứng thông tin nhanh, đa dạng,…

Phóng viên Ngọc Anh chia sẻ, bên cạnh ghi chép sổ tay thường thấy ở các thế hệ phóng viên tiền bối, phóng viên ngày nay còn trang bị thêm cả một “kho thiết bị” hiện đại như máy tính bảng hay laptop, máy ảnh số, điện thoại thông minh, đôi lúc sử dụng flycam,… Trong đó, điện thoại thông minh không chỉ là phương tiện liên lạc, giải trí thông thường mà đã được phát triển các ứng dụng AI ngày càng tối ưu, được xem như trợ thủ đắc lực cho cánh phóng viên.

Nhà báo Nguyễn Thị Hồng Thư- Phó Chủ tịch Thường trực Hội Nhà báo tỉnh Vĩnh Long cho biết, trước nhu cầu của các cơ quan báo chí, hội nhà báo đã phối hợp với Trung tâm Bồi dưỡng nghiệp vụ báo chí trực thuộc Hội Nhà báo Việt Nam thường xuyên mở các lớp tập huấn để các phóng viên tiếp cận với phong cách làm báo hiện đại, đặc biệt là áp dụng công nghệ và trí tuệ nhân tạo trong thực hiện tác phẩm báo chí.

Từ đó, nhiều ứng dụng được phóng viên áp dụng hiện nay như áp dụng công nghệ để chuyển đổi file ghi âm thành văn bản; áp dụng trí tuệ nhân tạo để trở thành công cụ cho phóng viên, biên tập viên khai thác thông tin và biên tập bài viết, ứng dụng công nghệ để chuyển các nội dung họp online thành văn bản, bên cạnh có thể tạo giọng nói đọc lời bình đa ngôn ngữ,…

Thật vậy, nếu thử đặt vài dòng lệnh để nhờ viết một bài báo, bài thơ,… về nhà báo thời AI, người làm báo sẽ bất ngờ bởi sau một cú gõ kết thúc dòng lệnh, tất cả đều được AI viết một cách mượt mà, trôi trải, thậm chí có người còn ví von, chỉ có ít thông tin, mà viết hay hơn cả mình!

Thật không thể chấp nhận được phóng viên sử dụng hoàn toàn một bài báo mà AI tạo ra để nộp cho người biên tập, tuy nhiên, trao đổi với chúng tôi, một số nhà báo cũng thật lòng: “Video dựng hoàn toàn bằng AI mà đôi lúc lướt mạng tưởng chừng là thật. Còn phóng viên có sử dụng AI để viết bài hay không cũng chưa chắc gì mình nhận ra ngay liền!”.

Có thể thấy rằng, nếu so với các đồng nghiệp trước đây thì các bạn trẻ có sự thuận lợi lớn như về đi lại, các phương tiện, công cụ, và nguồn thông tin vô tận trên internet, mạng xã hội. Tuy nhiên, người làm báo hiện nay cũng đứng trước sự cạnh tranh thông tin gay gắt. Không chỉ cạnh tranh giữa cơ quan báo chí, mà còn có sự cạnh tranh mạnh mẽ của các loại hình truyền thông hiện đại, mạng xã hội, đặc biệt là AI.

Bài, ảnh: TẤN ANH- NGC LIỄU

.