Chuyện AI trong nghề báo: Giữ vững nghề, đón đầu công nghệ 

Những năm gần đây, trí tuệ nhân tạo (AI) đang ngày càng hiện diện rõ nét trong mọi lĩnh vực, trong đó có báo chí. Không còn là khái niệm xa lạ, AI đã bước vào từng tòa soạn, từng chiếc laptop của phóng viên và trở thành một phần hỗ trợ đắc lực trong tác nghiệp.

Phóng viên Dương Phước Thuận sử dụng AI để tổng hợp thông tin trong quá trình sáng tạo tác phẩm báo chí.

Nhưng cũng từ đó đặt ra không ít trăn trở, liệu AI hay các công nghệ hiện đại sẽ giúp gì cho báo chí, đặc biệt là với các cơ quan báo chí địa phương? Và liệu có lúc nào đó, AI có thể thay thế luôn cả những người làm báo?

Thêm cánh tay đắc lực cho người làm báo

Với các tòa soạn báo lớn, việc ứng dụng AI phổ biến hiện nay như Chat GPT, Gemini, Grok,… vào quá trình tác nghiệp và sản xuất nội dung đã diễn ra mạnh mẽ từ vài năm trở lại đây.

Còn với báo chí địa phương, đặc biệt là ở những nơi còn hạn chế về nhân lực, thiết bị kỹ thuật như Hậu Giang, sự xuất hiện của AI giống như một “trợ lý đa năng”, cánh tay đắc lực giúp cho phóng viên bởi AI vừa biết viết, biết gợi ý tiêu đề, biết tóm tắt thông tin, thậm chí biết cả chỉnh sửa câu cú, kiểm tra lỗi chính tả.

Không chỉ dừng ở chữ, nhiều phần mềm AI hiện nay như Gemini, Chat GPT,… còn hỗ trợ tạo hình ảnh minh họa, dựng video đơn giản, thậm chí tạo âm thanh cho bản tin chỉ trong vài phút. Với báo in, AI giúp phóng viên tiết kiệm thời gian xử lý nội dung để tập trung hơn vào việc khai thác thông tin thực tế. Với báo điện tử hay mạng xã hội, AI hỗ trợ rút ngắn quy trình sản xuất, giúp bản tin đến tay độc giả nhanh hơn, kịp thời hơn.

Phóng viên Trần Hoàng Đang Thư, Phòng Văn hóa - Xã hội, Báo Hậu Giang, chia sẻ: “Trong thời đại công nghệ số, AI là công cụ hữu ích giúp phóng viên thu thập thông tin, xử lý dữ liệu hiệu quả, giảm bớt thời gian, công sức khi viết tin, bài. Do đó, bản thân tôi trong quá trình tác nghiệp cũng sử dụng AI để thực hiện các thao tác chỉnh sửa lỗi chính tả, tổng hợp thông tin, gợi ý đề tài… Và nhiều công việc khác mà nếu trước đây làm thủ công phải mất rất nhiều thời gian”.

Không chỉ hỗ trợ mặt kỹ thuật, AI còn giúp phóng viên gợi ý dàn bài, hệ thống nội dung theo chủ đề, đặc biệt hữu ích khi làm các bài tổng hợp, bình luận, phân tích. Những công việc thường ngày như cắt ghép ảnh, soạn nội dung đăng mạng xã hội hay tạo clip ngắn giờ cũng có thể được xử lý nhanh gọn nhờ các công cụ AI.

Theo anh Dương Phước Thuận, phóng viên Phòng Xây dựng Đảng - Nội chính, Báo Hậu Giang: “Tôi nghĩ AI là công cụ tốt. Ứng dụng AI trong nghề báo rất tiện lợi, bởi nó sẽ giúp phóng viên xử lý tin, bài nhanh; gợi mở cho phóng viên nhiều ý tưởng mới... từ đó giúp phóng viên có cách tiếp cận, cách viết mới trong xây dựng tin, bài”.

Không chỉ báo in hay báo điện tử, lĩnh vực truyền hình cũng đang chuyển mình mạnh mẽ nhờ công nghệ mới.

Biên tập viên Huỳnh Thị Kim Hường, Phòng Thư ký - Biên tập, Đài Phát thanh và Truyền hình tỉnh Hậu Giang, cho biết: “Trong công cuộc đổi mới ngành truyền hình, việc ứng dụng phim trường ảo 3D là một trong những bước tiến đáng kể. Tại Đài Phát thanh và Truyền hình tỉnh Hậu Giang, phim trường ảo đã được tích hợp vào ba bản tin trực tiếp là Nhịp sống ngày mới, Chuyển động Đông Tây, Tin tức Mekong và một bản tin chuyên đề là Nông nghiệp sinh thái. Công nghệ này giúp tạo nên những cảnh quay kỳ vĩ trên trời, dưới biển hay trong không gian mở mà quay thực tế không thể có được”.

Chị Hường cho biết thêm: “Nhiều người nghĩ công nghệ là việc của kỹ thuật viên, nhưng thực tế biên tập viên đóng vai trò rất quan trọng trong việc viết cảnh, định hình hình ảnh phù hợp với nội dung truyền tải. Trong các đợt tuyên truyền về mưa lũ, sạt lở, phòng chống cháy nổ…, việc sử dụng bản đồ động, hiệu ứng mây gió, lửa, sóng biển dâng tạo nên sự trực quan, sinh động và truyền tải thông tin rất hiệu quả. Tất cả đều góp phần làm cho nội dung trở nên hấp dẫn, hiện đại và dễ tiếp cận hơn với khán giả”.

Sự phát triển của công nghệ đòi hỏi người làm báo - đặc biệt là biên tập viên - cần chủ động học hỏi, sáng tạo và thay đổi tư duy sản xuất, chứ không thể giữ mãi cách làm truyền thống. “Ngay cả chương trình tin tức cũng cần công nghệ hiện đại để theo kịp xu hướng. Nếu không thay đổi, rất dễ bị tụt lại phía sau”, chị Hường chia sẻ.

Đối với mỗi phóng viên, AI vừa là cánh tay đắc lực nhưng cũng là thách thức trong tác nghiệp (ảnh minh họa được tạo bằng AI Chat GPT).

Giữ hồn nghề giữa thời đại công nghệ

Dù AI, công nghệ mới mang lại nhiều lợi ích, nhưng không ít người trong nghề cũng trăn trở về sự “xâm lấn” ngày càng mạnh của công nghệ vào quy trình làm báo. Có những nội dung giờ đây chỉ cần gõ vài dòng lệnh là có bài viết, thậm chí là bài viết khá đúng, khá hay. Tuy nhiên, điều đó cũng khiến nhiều người lo lắng, bởi nếu lạm dụng AI quá mức, người làm báo có còn thực sự sống với nghề?

Phóng viên Dương Phước Thuận bày tỏ: “Tôi từng thử cho AI viết bài, nó làm được, nhưng đọc kỹ sẽ thấy bài bị… lạnh, thiếu chất… người. Ngoài ra, nếu phóng viên phụ thuộc hoàn toàn vào ứng dụng AI, có thể dẫn đến lười suy nghĩ, thiếu nhạy bén trong xử lý tin, bài, ngòi bút sẽ lụt. Bởi dù gì con người vẫn là quan trọng nhất trong các hoạt động. Và đặc biệt với nghề báo, nếu không có cảm xúc thì cũng như người nấu ăn mà không nêm nếm - thiếu hẳn linh hồn”.

Một điều đáng lưu ý nữa là vấn đề đạo đức báo chí. AI chưa thể tự xác minh thông tin, phân tích độ tin cậy hay hiểu ngữ cảnh văn hóa - xã hội ở địa phương. Nếu sử dụng máy móc, người làm báo có thể vô tình để lọt nội dung sai lệch, không phù hợp hoặc gây hiểu nhầm. Thậm chí, với sự phát triển của deepfake, giọng nói và hình ảnh giả mạo, việc lan truyền thông tin sai từ các công cụ AI là điều hoàn toàn có thể xảy ra nếu thiếu kiểm soát.

Tại Báo Hậu Giang, trong những năm qua, Ban Biên tập đã tổ chức ứng dụng công nghệ thông tin, làm báo đa phương tiện trong tác nghiệp, sáng tạo tác phẩm báo chí. Tuy nhiên, nguyên tắc xuyên suốt được quán triệt là công nghệ chỉ là công cụ, không phải là người làm báo. Phóng viên phải chịu trách nhiệm toàn diện về nội dung mình đăng tải, bất kể có sử dụng công cụ hỗ trợ hay không.

AI có thể giúp phóng viên viết nhanh hơn, xử lý nội dung gọn hơn, nhưng không được để AI điều khiển cách nghĩ, cách đặt vấn đề. Đối với người làm báo, quan trọng trong công việc là tác nghiệp thực tế, nắm bắt tin tức, định hướng dư luận, thể hiện quan điểm sâu sắc, sự sáng tạo và cả cảm xúc. Những điều đó mới là giá trị cốt lõi của báo chí và chạm đến trái tim của độc giả.

“Tôi vẫn thích về địa phương, đi thăm ruộng, vào vườn cây trái với bà con, nghe họ kể chuyện nhà nông, chuyện vườn tược, chuyện con cái học hành. Những chuyện đó, AI không biết mà viết được đâu”, phóng viên Đang Thư chia sẻ.

Nói một cách đơn giản, AI, công nghệ tân tiến, có thể là “cây bút, là “tấm bản đồ”, nhưng chính người phóng viên mới là người nắm tay lái, quyết định hướng đi và đích đến. Và dù công nghệ có thay đổi đến đâu, điều độc giả cần nhất vẫn là sự tin cậy, gần gũi, nhân văn từ những trang báo. Điều mà chỉ những người làm báo có tâm và có tầm mới có thể đem lại cho độc giả!

Theo B.B/ Báo Hậu Giang