Kiến nghị tháo gỡ vướng mắc trong chuyển mục đích sử dụng đất

Sáng 19/11, Đại biểu Quốc hội (ĐBQH) thảo luận tại Tổ đối với dự thảo Nghị quyết của Quốc hội quy định một số cơ chế, chính sách tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong tổ chức thi hành Luật Đất đai; dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về một số cơ chế, chính sách đặc thù nhằm nâng cao hiệu quả công tác hội nhập quốc tế; về chủ trương đầu tư Dự án xây dựng Cảng hàng không quốc tế Gia Bình.

Tham gia thảo luận, ĐBQH chuyên trách Đoàn ĐBQH tỉnh Vĩnh Long- Trịnh Minh Bình bảy tỏ thống nhất cao với việc cần thiết ban hành Nghị quyết của Quốc hội quy định một số cơ chế, chính sách tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong tổ chức thi hành Luật Đất đai, cũng như với Tờ trình số 1022/TTr-CP ngày 3/11/2025 của Chính phủ.

Đại biểu cho biết, hiện nay người dân trên cả nước đang gặp khó khăn, vướng mắc trong việc nộp tiền sử dụng đất khi chuyển mục đích sử dụng đất từ đất không phải là đất ở sang đất ở. Theo quy định hiện hành, đất đai được phân loại thành các nhóm như: đất nông nghiệp, đất ở, đất sản xuất- kinh doanh… mỗi loại có mục đích sử dụng và nghĩa vụ tài chính khác nhau. Tuy nhiên, thực tế cho thấy tại nhiều vùng nông thôn và cả đô thị, nhiều hộ dân đã sinh sống ổn định qua nhiều thế hệ trên phần đất vườn, đất trồng cây lâu năm. Khi được gia đình cho đất để xây nhà ở, họ phải nộp một khoản tiền rất lớn. Điều này là bất hợp lý, bởi đây là đất hợp pháp, không lấn chiếm, không đầu cơ và người dân chỉ mong muốn xây dựng nhà trên chính mảnh đất của mình.

Đại biểu cho rằng việc quản lý đất đai theo mục đích sử dụng là cần thiết. Tuy nhiên, nghĩa vụ tài chính khi chuyển mục đích sử dụng đất hiện nay đang trở thành rào cản lớn khiến nhiều người dân không thể thực hiện quyền được ở hợp pháp, tức là không được phép xây nhà khi chưa chuyển mục đích sử dụng đất.

Qua các đợt tiếp xúc cử tri, hiện nay có rất nhiều trường hợp hộ dân có đất hợp pháp nhưng khi muốn xây nhà để ở lại phải nộp khoản tiền sử dụng đất rất cao. Chi phí này đã vượt quá khả năng chi trả của người dân, đặc biệt là các hộ có thu nhập thấp. Vì thế, nhiều hộ dân buộc phải xây dựng nhà ở không phép, sống trong điều kiện tạm bợ, không được cấp điện, nước chính thức, không có số nhà, không đăng ký nhân khẩu…

Chính sách thu tiền sử dụng đất khi chuyển mục đích sử dụng đất về nguyên tắc là hợp lý nhằm điều tiết phần chênh lệch lợi ích từ đất. Tuy nhiên, thực tế lại đang “đánh đồng” người dân xây nhà để ở với các nhà đầu tư, doanh nghiệp kinh doanh bất động sản, khi cả hai cùng phải chịu chung một cơ chế tài chính. Điều này cho thấy chính sách chưa phản ánh đúng bản chất và mục tiêu công bằng xã hội.

Để dự thảo Nghị quyết sau khi ban hành đi vào thực tiễn, triển khai thực hiện đạt hiệu quả cao, đồng thời góp phần khắc phục những bất cập, vướng mắc hiện nay, đại biểu góp ý một số ý kiến:

Thứ nhất, cần xây dựng cơ chế xác định riêng đối với trường hợp chuyển mục đích sử dụng đất để ở thực, tách biệt hoàn toàn với chuyển mục đích vì mục đích đầu tư, kinh doanh.

Thứ hai, xem xét điều chỉnh mức thu tiền sử dụng đất cho người dân chuyển mục đích để xây căn nhà ở duy nhất. Đồng thời, thiết kế cơ chế miễn, giảm hoặc giãn nộp tiền sử dụng đất, đặc biệt cho người dân có thu nhập thấp, hộ trẻ tách hộ, hộ dân tại các khu vực đô thị hóa nhanh.

Thứ ba, bổ sung tiêu chí công bằng xã hội trong chính sách đất đai; không thể áp dụng cùng một mức nghĩa vụ tài chính cho hai đối tượng hoàn toàn khác nhau là người dân ở thực và nhà đầu tư kinh doanh bất động sản.

Thứ tư, rà soát lại phương pháp tính tiền sử dụng đất, bảo đảm phản ánh đúng khả năng chi trả thực tế của người dân, tránh việc nghĩa vụ tài chính tăng cơ học theo giá đất mà không xét đến điều kiện thu nhập của người dân.

ĐBQH Trịnh Minh Bình khẳng định chính sách đất đai không chỉ là công cụ quản lý mà còn là nền tảng của an sinh xã hội, nơi con người được sống hợp pháp, ổn định và được bảo vệ trên chính phần tài sản hợp pháp của mình. Đại biểu rất mong Quốc hội, Chính phủ và các cơ quan có thẩm quyền xem xét, giải quyết thấu đáo thực trạng nêu trên, từng bước hoàn thiện chính sách theo hướng nhân văn, công bằng và bền vững, để mỗi người dân đều có thể an cư lạc nghiệp trên mảnh đất quê hương mình.

YẾN NHƯ (ghi)