Hoàn thiện khung pháp lý về đàm phán, ký kết và thực hiện Điều ước quốc tế trong bối cảnh hội nhập sâu rộng

Chiều 26/11, tham gia phát biểu thảo luận ở hội trường về Dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Điều ước quốc tế, đại biểu Thạch Phước Bình- Tỉnh ủy viên, Phó Trưởng đoàn chuyên trách Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Vĩnh Long khẳng định Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Điều ước quốc tế là đạo luật có vai trò quan trọng, trực tiếp liên quan đến hoạt động đối ngoại, hợp tác quốc tế và việc xác lập nghĩa vụ pháp lý của Nhà nước ta trên trường quốc tế.

Phó Trưởng đoàn chuyên trách Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Vĩnh Long Thạch Phước Bình phát biểu thảo luận tại hội trường chiều ngày 26/11. (Ảnh: media.quochoi.vn)

Trên cơ sở nghiên cứu hồ sơ dự án, bản so sánh, thuyết minh và đối chiếu với thực tiễn, đại biểu Thạch Phước Bình nêu một số ý kiến góp ý cụ thể:

Thứ nhất, về hướng sửa đổi chung, đại biểu đánh giá dự thảo lần này tiếp cận đúng yêu cầu thực tiễn khi tập trung tinh giản thủ tục, rút ngắn thời hạn xử lý và mở rộng cơ chế linh hoạt trong đàm phán, ký kết, thực hiện điều ước quốc tế. Việc giảm thời gian cho ý kiến, kiểm tra, thẩm định xuống còn 10 ngày, hoặc 5 ngày theo thủ tục rút gọn, được xem là bước tiến lớn giúp tăng tính chủ động và đáp ứng kịp thời yêu cầu đối ngoại trong bối cảnh hội nhập sâu rộng, cạnh tranh chiến lược phức tạp. Tuy nhiên, đại biểu đề nghị có cơ chế xác nhận hồ sơ đầy đủ ngay khi tiếp nhận để tránh cách hiểu khác nhau về “hồ sơ hợp lệ” gây kéo dài xử lý.

Với các điều ước đa ngành, tác động sâu rộng như hiệp định thương mại, đầu tư, tài chính, quốc phòng, thời hạn 10 ngày có thể chưa đáp ứng yêu cầu thẩm định, vì vậy cần cân nhắc cơ chế gia hạn có điều kiện, đồng thời quy định rõ hậu quả pháp lý khi cơ quan không trả lời đúng hạn nhằm bảo đảm tính nghiêm minh, hiệu quả thực thi.

Thứ hai, về cơ chế “đồng thời” đàm phán - ký và đồng thời ký - phê duyệt hoặc phê chuẩn, đại biểu cho rằng đây là đổi mới quan trọng, phù hợp thực tiễn xử lý các điều ước mang tính kỹ thuật, rõ ràng, không phát sinh nghĩa vụ phức tạp, qua đó rút ngắn thời gian và nâng cao năng lực phản ứng của cơ quan Nhà nước. Dù vậy, đại biểu đề nghị làm rõ hơn các trường hợp áp dụng, đồng thời quy định ngưỡng kiểm soát đối với điều ước có khả năng phát sinh nghĩa vụ tài chính hoặc liên quan chủ quyền, an ninh, quốc phòng; nhóm điều ước này cần được thẩm định đầy đủ để tránh rủi ro pháp lý lâu dài. Tại khoản 4 Điều 71a, đại biểu cũng đề nghị quy định cụ thể hơn thẩm quyền quyết định tạm dừng hoặc kích hoạt lại thủ tục đồng thời khi nội dung đàm phán thay đổi, bảo đảm thống nhất trong quá trình thực hiện.

Thứ ba, về quy định ủy quyền trong trường hợp đặc biệt (Điều 72a), đại biểu nhận định quy định này thể hiện tầm nhìn linh hoạt, đáp ứng các tình huống đối ngoại cấp bách. Tuy nhiên, để bảo đảm kiểm soát quyền lực, minh bạch, đại biểu đề nghị cần làm rõ thời hạn ủy quyền, tránh áp dụng kéo dài; đồng thời bổ sung nghĩa vụ báo cáo sau khi thực hiện ủy quyền đối với Chính phủ, Chủ tịch nước và Ủy ban Quốc phòng, An ninh và Đối ngoại của Quốc hội, phục vụ chức năng giám sát tối cao của Quốc hội đối với hoạt động đối ngoại nhà nước.

Thứ tư, về hồ sơ kiểm tra - thẩm định điều ước quốc tế, đại biểu đánh giá dự thảo đã chuẩn hóa hồ sơ, giảm trùng lặp giữa Bộ Ngoại giao và Bộ Tư pháp. Tuy nhiên, với các điều ước nhỏ, thuần kỹ thuật, bộ hồ sơ hiện vẫn còn nặng, do đó cần nghiên cứu quy định hồ sơ tối giản cho các điều ước không phát sinh nghĩa vụ pháp lý, tài chính mới để tạo thuận lợi cho các bộ, ngành triển khai. Bên cạnh đó, phần đánh giá tác động cần được hướng dẫn cụ thể hơn vì thực tế nhiều hồ sơ còn hình thức, thiếu định lượng; theo đại biểu, cơ quan soạn thảo nên ban hành mẫu đánh giá tác động điều ước quốc tế gồm phân tích pháp lý, tác động kinh tế- xã hội, ngân sách và rủi ro tiềm ẩn nhằm nâng cao chất lượng thẩm định, quyết định.

Thứ năm, về công bố và lưu trữ điều ước quốc tế, đại biểu thống nhất quy định đăng tải điều ước trên Công báo điện tử và cổng thông tin cơ quan đề xuất là đúng hướng, bảo đảm minh bạch và quyền tiếp cận thông tin. Tuy nhiên, cần quy định rõ tiêu chí ngoại lệ đối với trường hợp “không đăng tải”, giới hạn ở các điều ước liên quan an ninh, quốc phòng hoặc bí mật ngoại giao, đồng thời yêu cầu giải trình bằng văn bản để tránh áp dụng tùy tiện.

Thứ sáu, về điều chỉnh kỹ thuật trong sửa đổi, bổ sung, gia hạn điều ước quốc tế, đại biểu cho rằng dự thảo đã quy định khá đầy đủ và phân biệt thủ tục đầy đủ - rút gọn. Tuy nhiên, cần phân loại rõ hơn giữa sửa đổi kỹ thuật và sửa đổi làm phát sinh nghĩa vụ pháp lý - tài chính vì mức độ thẩm định hai loại này khác nhau; đối với sửa đổi tác động đến ngân sách, cần bổ sung yêu cầu bắt buộc có ý kiến Bộ Tài chính và đánh giá tác động chi tiết.

Kết thúc phát biểu, đại biểu Thạch Phước Bình nhận định dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung Luật Điều ước quốc tế thể hiện tinh thần cải cách mạnh mẽ, tạo hành lang pháp lý linh hoạt, phù hợp yêu cầu hội nhập sâu rộng. Tuy nhiên, để đạo luật vừa thông thoáng vừa chặt chẽ, bảo đảm quyền lợi quốc gia, đại biểu đề nghị cần tiếp tục làm rõ các nội dung về tính khả thi thời hạn xử lý hồ sơ, cơ chế đồng thời ký- phê chuẩn, giới hạn ủy quyền đặc biệt, phân loại hồ sơ và chế độ đánh giá tác động; hoàn thiện các nội dung này sẽ giúp luật vận hành hiệu quả hơn, tăng cường chủ động đối ngoại; đồng thời, bảo đảm minh bạch, trách nhiệm giải trình và tính thống nhất của hệ thống pháp luật.

SƠN NAM (ghi)