Đại biểu Quốc hội đề nghị các nền tảng số phải chia sẻ doanh thu với báo chí

Đại biểu Quốc hội cho rằng, mô hình kinh tế báo chí đang chịu áp lực lớn khi AI và mạng xã hội sao chép, bóp méo nội dung để câu view, chiếm doanh thu quảng cáo. Báo chí chính thống mất nguồn thu, các nền tảng số phải chia sẻ doanh thu với báo chí đảm bảo sự công bằng hơn trên nền tảng số.

Chiều 24/11, Quốc hội thảo luận tại hội trường về dự án Luật Báo chí (sửa đổi), nhiều đại biểu nhấn mạnh sự cần thiết của việc hoàn thiện luật trong bối cảnh truyền thông số bùng nổ và ranh giới giữa báo chí với mạng xã hội ngày càng mờ nhạt. Các đại biểu cho rằng, Luật Báo chí hiện hành từ năm 2016 đã bộc lộ nhiều bất cập, chưa đủ để bảo vệ báo chí chính thống, kiểm soát tình trạng thương mại hóa thông tin và chưa tương thích với sự phát triển mạnh mẽ của báo chí số.

Đại biểu Nguyễn Tâm Hùng (đoàn TP.HCM) bày tỏ sự đồng tình cao với việc sửa đổi Luật Báo chí. Ông cho rằng dự thảo luật đã thể chế hóa đầy đủ quyền tự do báo chí và quyền con người theo Hiến pháp, đồng thời củng cố vai trò quản lý của Nhà nước trong bối cảnh truyền thông số phát triển mạnh mẽ.

“Đây là nền tảng pháp lý hiện đại, nhân văn và vững chắc cho sự phát triển của một hệ thống báo chí chuyên nghiệp. Tôi đề nghị tiếp tục hoàn thiện dự thảo để đáp ứng tốt hơn yêu cầu thực tiễn”, ông Hùng nhấn mạnh.

Các đại biểu Quốc hội cho rằng, các nền tảng số phải chia sẻ doanh thu với báo chí để đảm bảo công bằng trên không gian số. 

Đại biểu Lý Thanh Thư (đoàn An Giang) cảnh báo, trong kỷ nguyên trí tuệ nhân tạo (AI), khi “nhà nhà làm báo, người người làm báo”, việc phân biệt thông tin thật - giả ngày càng trở nên khó khăn. Công nghệ AI cho phép bất kỳ cá nhân nào cũng có thể tạo ra bài viết, hình ảnh hoặc nội dung mô phỏng sản phẩm báo chí, lan truyền nhanh nhưng thiếu kiểm chứng, tạo áp lực lớn lên báo chí chính thống.

Đại biểu Lý Thanh Thư (đoàn An Giang)

Theo đại biểu Thư, việc hoàn thiện các quy định định danh, định giá và ràng buộc trách nhiệm tối thiểu với các nhóm chủ thể sản xuất nội dung là cần thiết để hạn chế tin giả trên không gian mạng, đồng thời bảo vệ báo chí chính thống. Bà cũng nhấn mạnh việc sớm đầu tư nền tảng số báo chí quốc gia như đề cập tại Khoản 9, Điều 3 dự thảo luật; xây dựng cơ chế đặt hàng, hỗ trợ báo chí giá trị cao và tăng cường giám sát thực thi trên mạng. Những giải pháp này vừa giúp báo chí nâng cao năng lực cạnh tranh, vừa hỗ trợ người dân tiếp cận thông tin chính xác và phân biệt rõ giữa nội dung báo chí và tin giả mạo.

Đại biểu Trịnh Thị Tú Anh (đoàn Lâm Đồng) nêu rõ những thách thức kinh tế mà báo chí đang đối mặt khi một số tổ chức, cá nhân không phải cơ quan báo chí lập diễn đàn, sao chép nội dung từ báo chí chính thống, sau đó bóp méo, giật tít để câu view và kiếm doanh thu quảng cáo. Theo bà, hành vi này đe dọa trực tiếp mô hình kinh tế báo chí chuyên nghiệp theo hai phương diện. Thứ nhất, làm mất giá trị nội dung gốc: nhiều bài phân tích sâu, điều tra tốn kém của các cơ quan báo chí bị trích dẫn miễn phí, bị đặt tiêu đề sai lệch, khiến độc giả không còn động lực trả phí cho nội dung chính thống.

Thứ hai, làm thất thoát nguồn thu quảng cáo, thuật toán các nền tảng số ưu tiên nội dung gây cảm xúc mạnh, giật gân, khiến báo chí chuyên nghiệp bị “lu mờ”, doanh thu quảng cáo chuyển dịch sang các trang câu view, làm xói mòn nguồn lực duy trì báo chí chất lượng.

Đại biểu Tú Anh dẫn chứng kinh nghiệm quốc tế. Ở Australia, Bộ quy tắc thương lượng giữa báo chí và nền tảng số đã tạo cơ chế đền bù hiệu quả cho nội dung tái chế, trong khi Canada thông qua Đạo luật Tin tức trực tuyến để tăng công bằng trên thị trường số, buộc các nền tảng lớn chia sẻ lợi ích với báo chí, bao gồm báo in, báo trực tuyến, báo phi lợi nhuận và báo địa phương.

Đại biểu Trịnh Thị Tú Anh (đoàn Lâm Đồng)

Từ thực tiễn này, bà đề nghị bổ sung quy định về quyền liên quan của cơ quan báo chí trên không gian mạng, bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ và quyền lợi kinh tế của các cơ quan báo chí đã đầu tư chi phí lớn để sản xuất thông tin chính xác, có kiểm chứng. “Quy định này không hạn chế quyền tự do ngôn luận của người dân, mà góp phần quan trọng trong việc bảo vệ nền báo chí chuyên nghiệp, bảo vệ việc làm của nhà báo chân chính và duy trì dòng thông tin lành mạnh trong kỷ nguyên số,” bà nhấn mạnh.

Đại biểu Hoàng Minh Hiếu (đoàn Nghệ An)

Đại biểu Hoàng Minh Hiếu (đoàn Nghệ An) cũng lưu ý, để báo chí phát triển bền vững, cơ quan báo chí cần bảo vệ quyền lợi kinh tế và kiểm soát việc sử dụng lại nội dung bởi bên thứ ba, đặc biệt trên nền tảng số, công cụ tìm kiếm và mạng xã hội. Hiện nay, các mạng xã hội lớn thu lợi đáng kể từ việc hiển thị, tổng hợp, trích đoạn hoặc dẫn liên kết nội dung báo chí, thậm chí dùng dữ liệu này để huấn luyện mô hình AI. Trong khi đó, cơ quan báo chí phải chịu toàn bộ chi phí sản xuất nhưng không được chia sẻ doanh thu tương xứng, dẫn đến nguồn thu của báo chí truyền thống suy giảm, nguy cơ tin giả lan rộng và thông tin bị thao túng.

Ông Hiếu nhấn mạnh: “Doanh nghiệp thu lợi từ việc sử dụng nội dung báo chí trên nền tảng số phải chia sẻ doanh thu với cơ quan báo chí trên cơ sở thương lượng giữa hai bên”.

Theo Ánh Phương/VOV.VN