Cần đặt giáo dục ở vị trí trung tâm của chiến lược phát triển  

Ngày 4/11, đóng góp trong phiên thảo luận ở Tổ về dự thảo Văn kiện trình Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng, đại biểu Nguyễn Thị Quyên Thanh- Tỉnh ủy viên, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Vĩnh Long đề xuất, cần đặt giáo dục ở vị trí trung tâm của chiến lược phát triển bởi giáo dục không chỉ tạo tri thức, mà còn bồi đắp niềm tin, khơi dậy khát vọng, hình thành nhân cách và tinh thần trách nhiệm công dân.

Đại biểu Nguyễn Thị Quyên Thanh cho biết: Tôi hoàn toàn thống nhất với bố cục, nội dung và tinh thần đổi mới toàn diện của Dự thảo Báo cáo chính trị trình Đại hội XIV của Đảng. Dự thảo thể hiện tầm nhìn chiến lược, khát vọng lớn và bản lĩnh tự cường của dân tộc Việt Nam trong kỷ nguyên mới- kỷ nguyên vươn mình mạnh mẽ, hướng tới mục tiêu trở thành nước phát triển, thu nhập cao vào năm 2045. Tôi xin tham gia ý kiến về những vấn đề sau:

1. Về những điểm mới trong tư duy lý luận của Đảng về văn hóa, con người

Theo nhận định của nhiều chuyên gia, Dự thảo Văn kiện Đại hội XIV đánh dấu bước phát triển quan trọng trong tư duy lý luận và định hướng hành động của Đảng về văn hóa và con người.

Nếu như ở các kỳ đại hội trước, văn hóa được xác định là “nền tảng tinh thần của xã hội”, thì lần đầu tiên, Đảng ta khẳng định: “Văn hóa phải trở thành trụ cột phát triển, ngang hàng với kinh tế, chính trị và xã hội”. Đây là một chuyển biến mang tính lịch sử trong tư duy phát triển.

Cùng với đó, Dự thảo khẳng định rõ quan điểm: “Khơi dậy mạnh mẽ tinh thần yêu nước, tự chủ, tự tin, tự lực, tự cường, tự hào dân tộc, khát vọng xây dựng đất nước phồn vinh, văn minh, hạnh phúc. Phát huy có hiệu quả giá trị văn hóa và tinh thần cống hiến của con người Việt Nam…”. Như vậy, văn hóa không chỉ là mục tiêu, mà còn là sức mạnh mềm, là năng lượng tinh thần dẫn dắt quá trình phát triển kinh tế- xã hội. 

Dự thảo lần này đã kế thừa, tiếp thu và nâng tầm các quan điểm về xây dựng văn hóa và con người Việt Nam trong các nghị quyết trước. Đây là nền tảng lý luận rất sâu sắc, thể hiện sự phát triển của tư duy Đảng về mối quan hệ giữa văn hóa- con người- phát triển, đồng thời là cơ sở để cụ thể hóa thành chính sách trong thời gian tới.

2. Con người Việt Nam- trung tâm, chủ thể và mục tiêu phát triển

Dự thảo lần này khẳng định: “Phát triển toàn diện con người Việt Nam về đạo đức, trí tuệ, ý thức dân tộc, trách nhiệm công dân, năng lực sáng tạo, thẩm mỹ, thể lực, kỹ năng sống và kỹ năng nghề nghiệp”.

Đây không chỉ là yêu cầu đối với cá nhân, mà là định hướng phát triển toàn xã hội- hướng tới xây dựng con người Việt Nam toàn diện, nhấn mạnh vai trò chủ thể của con người trong phát triển không chỉ là mục tiêu cuối cùng, mà còn là nguồn lực chủ yếu.

Hiện nay, theo nhận định của các chuyên gia, chất lượng nguồn nhân lực còn nhiều hạn chế; khan hiếm lao động kỹ thuật cao, chưa đáp ứng nhu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Chênh lệch về mức độ phát triển và mức sống giữa thành thị và nông thôn, giữa đồng bằng và miền núi còn lớn.

Dự thảo văn kiện đã kế thừa và phát triển sâu hơn nội dung coi trọng, nâng cao chất lượng giáo dục- đào tạo, xây dựng nền móng vững chắc để Việt Nam bứt phá về khoa học, công nghệ, độc lập, tự chủ trong phát triển, vươn tầm thế giới. Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực góp phần tăng trưởng kinh tế- chìa khóa cho quốc gia thịnh vượng, phồn vinh, nhân văn và hạnh phúc. Trong đó, đã chú trọng xây dựng nền giáo dục hướng đến trang bị cho người học năng lực tự học, tự khám phá. Hình thành đội ngũ nhân lực chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu chuyển dịch cơ cấu kinh tế và nâng cao chất lượng tăng trưởng. Phát triển kỹ năng số, kỹ năng xanh, thực hiện nghiên cứu và đổi mới sáng tạo là trụ cột. Chất lượng tăng trưởng phải được đo bằng năng suất, bằng hàm lượng công nghệ. 

Để những định hướng đúng đắn này trở thành hiện thực, tôi xin đề xuất một số kiến nghị: 

(1) Cần đặt giáo dục ở vị trí trung tâm của chiến lược phát triển bởi giáo dục không chỉ tạo tri thức, mà còn bồi đắp niềm tin, khơi dậy khát vọng, hình thành nhân cách và tinh thần trách nhiệm công dân. Đề nghị văn kiện làm rõ hơn định hướng: Xây dựng nền giáo dục quốc dân hiện đại, nhân văn, hội nhập, lấy đổi mới sáng tạo làm động lực; phát triển giáo dục toàn diện, kết hợp giữa dạy chữ, dạy người và dạy nghề; tăng cường giáo dục kỹ năng, đạo đức, tư duy phản biện và năng lực sáng tạo cho thế hệ trẻ; đẩy mạnh tự chủ đại học, xã hội hóa giáo dục, phát triển học tập suốt đời; quan tâm hơn nữa tới giáo dục vùng sâu, vùng xa, vùng dân tộc thiểu số- nơi văn hóa truyền thống là nguồn lực quý báu để phát triển bền vững.

(2) Về thể chế và chỉ tiêu: Cần cụ thể hóa hệ giá trị Việt Nam thời kỳ mới thành chỉ tiêu, tiêu chí cụ thể trong Chiến lược phát triển quốc gia; xác định chỉ tiêu đầu tư ngân sách cho lĩnh vực văn hóa, giáo dục, khoa học tương xứng với vai trò trụ cột.

(3) Về nguồn lực: Có cơ chế khuyến khích hợp tác công- tư, xã hội hóa đầu tư trong văn hóa, công nghiệp sáng tạo và giáo dục; ưu tiên tín dụng, thuế, đất đai, hạ tầng số cho doanh nghiệp sáng tạo văn hóa. 

(4) Về công nghiệp văn hóa: Xác định các ngành ưu tiên như phim ảnh, âm nhạc, thiết kế, thời trang, trò chơi trực tuyến, du lịch văn hóa; xây dựng chính sách bản quyền, hỗ trợ sản xuất, quảng bá và đào tạo nhân lực sáng tạo.

(5) Về nhân tài và lực lượng sáng tạo: Xây dựng cơ chế trọng dụng, bảo vệ và khuyến khích sáng tạo cho đội ngũ văn nghệ sĩ, trí thức, nhà giáo, nhà khoa học- những người lan tỏa giá trị và cảm hứng dân tộc. Đặc biệt, cần có chính sách nuôi dưỡng thế hệ trẻ, tạo không gian sáng tạo trong môi trường văn hóa số.

(6) Về đối ngoại văn hóa: Đề nghị văn kiện nhấn mạnh chiến lược ngoại giao văn hóa, xây dựng sức mạnh mềm quốc gia; tăng cường quảng bá hình ảnh Việt Nam ra thế giới, tổ chức các sự kiện văn hóa- nghệ thuật tầm quốc tế, thúc đẩy thương hiệu văn hóa quốc gia.

(7) Nhà nước thực hiện vai trò kiến tạo, hỗ trợ mạnh mẽ cho phát triển khoa học- công nghệ và đổi mới sáng tạo. Cùng với đó, cần có chính sách khuyến khích và hỗ trợ để doanh nghiệp trở thành trung tâm đổi mới công nghệ, hoàn thiện phương thức sản xuất.

Dự thảo Báo cáo chính trị Đại hội XIV đã mở ra một tầm cao mới về tư duy phát triển, trong đó văn hóa, con người và giáo dục được đặt vào trung tâm chiến lược- ngang tầm với kinh tế, chính trị, xã hội. Đó là bước phát triển lý luận mang tính đột phá, phản ánh sâu sắc tầm nhìn của Đảng ta để hiện thực hóa khát vọng Việt Nam hùng cường, phồn vinh, hạnh phúc. 

BT (ghi)