Kiến tạo một nền giáo dục mầm non chất lượng cao, bền vững cho thế hệ tương lai

Ngày 16/6, trong phiên thảo luận ở hội trường về Nghị quyết của Quốc hội về phổ cập giáo dục mầm non (PCGDMN) cho trẻ em mẫu giáo từ 3-5 tuổi, bà Nguyễn Thị Quyên Thanh- Tỉnh ủy viên, Phó Chủ tịch UBND tỉnh (đại biểu Quốc hội đơn vị tỉnh Vĩnh Long, ảnh) hoàn toàn thống nhất với dự thảo nghị quyết về chủ trương này.

Chủ trương này được Nhân dân phấn khởi đón nhận, tin tưởng, ủng hộ; là bước tiến quan trọng của giáo dục, tạo nền móng vững chắc cho toàn bộ quá trình phát triển trí tuệ, nhân cách và năng lực học tập suốt đời của mỗi công dân, thể hiện tầm nhìn về tương lai lâu dài cho thế hệ trẻ.

Việc hoàn thành PCGDMN cho trẻ em mẫu giáo vào năm 2030 thể hiện rõ trách nhiệm của Nhà nước trong việc chăm lo cho tương lai thế hệ trẻ, sẽ là tiền đề để nâng chất lượng lao động, chất lượng con người trong 20 năm sau, bảo đảm sự phát triển bền vững về con người, hướng đến mục tiêu năm 2045 nước ta trở thành nước có thu nhập cao.

Tuy nhiên, thực tế ghi nhận giáo dục mầm non vẫn còn nhiều khó khăn, thách thức lớn như: Còn một số lượng khá lớn trẻ em mẫu giáo từ 3-4 tuổi (300.000 trẻ em mẫu giáo chưa ra lớp, chủ yếu là trẻ em ở vùng sâu, vùng xa, vùng khó khăn, trẻ có hoàn cảnh đặc biệt) chưa được tiếp cận với giáo dục mầm non, tạo sự mất công bằng trong tiếp cận giáo dục. Các điều kiện đảm bảo chất lượng giáo dục mầm non còn hạn chế.

Chính sách hiện hành dành cho trẻ em mầm non, giáo viên, cơ sở giáo dục, cơ chế, chính sách đầu tư, xã hội hóa giáo dục chưa đáp ứng yêu cầu phát triển giáo dục mầm non, đòi hỏi nguồn lực rất lớn (ước tính ngân sách để phổ cập mẫu giáo 3-5 tuổi sẽ cần khoảng 25 ngàn tỷ đồng; cần bổ sung trên 21 ngàn biên chế để tuyển giáo viên mầm non).

Chúng ta đã xây dựng kế hoạch phổ cập mầm non 5 tuổi trong 5 năm, 2010-2015, nhưng thực tế đến 2017 mới hoàn thành, chậm mất 2 năm do khó khăn về cơ sở vật chất, kinh phí, đội ngũ. Vì vậy, PCGDMN cho trẻ mẫu giáo từ 3-5 tuổi một hệ thống chính sách, giải pháp đồng bộ và triển khai quyết liệt. Do đó, trước tiên, tôi thống nhất với 3 nhóm chính sách Bộ GD-ĐT đề xuất nghị quyết sẽ tập trung giải quyết:

(1) Có chính sách ưu đãi đối với trẻ em mẫu giáo trong độ tuổi thực hiện phổ cập, đảm bảo tỷ lệ trẻ em trong độ tuổi mẫu giáo được huy động đến cơ sở giáo dục mầm non để được nuôi dưỡng, chăm sóc và giáo dục theo chương trình giáo dục mầm non; có thêm hỗ trợ cho mầm non 3-5 tuổi ở vùng khó khăn; ưu tiên phát triển giáo dục mầm non ở miền núi, vùng đồng bào dân tộc thiểu số, hải đảo, biên giới, bãi ngang ven biển, vùng có điều kiện kinh tế- xã hội khó khăn, đặc biệt khó khăn, địa bàn có khu công nghiệp, khu chế xuất. Hỗ trợ ăn trưa cho trẻ mẫu giáo; hỗ trợ chi phí học tập cho trẻ em con công nhân.

(2) Chính sách đối với cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên; để thu hút giáo viên mầm non, dự thảo Luật Nhà giáo đang đề xuất lương giáo viên, trong đó có giáo viên mầm non xếp bậc cao nhất trong khối hành chính sự nghiệp, đề xuất nâng mức phụ cấp ưu đãi nghề tăng thêm 10% nữa là lên đến 45%.

(3) Đầu tư phát triển mạng lưới trường, lớp giáo dục mầm non: Nghị quyết giao Chính phủ ban hành cơ chế, chính sách thực hiện, bao gồm: đầu tư mạng lưới trường lớp, cơ sở vật chất tối thiểu; bảo đảm giáo viên, kinh phí cho mầm non công lập; và bổ sung, sửa đổi chính sách cho trẻ em, giáo viên, cán bộ quản lý mầm non.

Song song đó, từ thực tiễn quản lý tại địa phương tôi đề nghị Chính phủ quan tâm một số nội dung sau:

Thứ nhất, làm tốt công tác truyền thông để mọi người hiểu được việc sinh con, dạy con, giáo dục con sẽ khuyến khích được các doanh nghiệp quan tâm và cùng Nhà nước đầu tư xây dựng trường mầm non chất lượng cao. Đồng thời nghiên cứu xây dựng, ban hành chính sách khuyến khích xã hội hóa và các chính sách phát triển giáo dục mầm non phù hợp quy định của pháp luật.

Thứ hai, đảm bảo nguồn lực: Nhiều cơ sở mầm non hiện nay vẫn còn thiếu phòng học, thiếu thiết bị, đồ dùng, sân chơi và các điều kiện khác, đặc biệt là ở vùng khó khăn. Theo dự thảo nghị quyết, tổng dự toán kinh phí để thực hiện phổ cập giáo dục mầm non 3-5 tuổi (giai đoạn 2026-2030) là hơn 116.000 tỷ đồng.

Đây là con số lớn, đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp, ngành và chính quyền địa phương để phân bổ ngân sách hiệu quả, tránh đầu tư dàn trải. Song song đó, Quốc hội cần xây dựng kế hoạch giám sát ngay từ đầu để đảm bảo các địa phương phải đảm bảo chi tối thiểu 20% ngân sách cho giáo dục theo quy định, có như vậy mới đảm bảo nguồn lực thực hiện được mục tiêu phổ cập mẫu giáo 3-5 tuổi.

Thứ ba, rà soát và quy hoạch lại mạng lưới trường lớp, tập trung vào các khu vực khó khăn, vùng đồng bào dân tộc thiểu số, miền núi, điểm lẻ, vùng có đông công nhân và dân nhập cư. Ưu tiên đầu tư phòng học, nhà vệ sinh, bếp ăn bán trú, thiết bị tối thiểu- đảm bảo điều kiện cơ bản cho trẻ 3-5 tuổi đến lớp an toàn, đủ chất lượng.

Thứ tư, đẩy mạnh chuyển đổi số- phát triển kho học liệu số: Xây dựng kho học liệu số dùng chung; bồi dưỡng kỹ năng sử dụng công cụ số cho giáo viên; số hóa dữ liệu quản lý phổ cập để theo dõi tiến độ chặt chẽ, linh hoạt. Xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu quốc gia về trẻ em độ tuổi mầm non (3-5 tuổi), tình trạng đi học, thông tin trường lớp, giáo viên, cơ sở vật chất.

Hệ thống này sẽ cho phép theo dõi, đánh giá tiến độ phổ cập một cách chính xác, minh bạch theo thời gian thực. Các địa phương có thể dễ dàng báo cáo, cập nhật thông tin, và các cơ quan quản lý nhà nước có thể đưa ra quyết sách kịp thời, phân bổ nguồn lực hiệu quả dựa trên dữ liệu cụ thể.

PCGDMN cho trẻ 3-5 tuổi là chủ trương đúng đắn, thực hiện công bằng xã hội và phát triển bền vững. Trong những năm qua, mạng lưới cơ sở giáo dục mầm non đã phát triển rộng khắp, đáp ứng ngày càng tốt hơn nhu cầu đưa trẻ đến trường. Tỷ lệ huy động trẻ em mẫu giáo đạt 93,6%. Điều này cho thấy hệ thống giáo dục mầm non hiện tại đã có nền tảng tốt để mở rộng đối tượng phổ cập.

Tuy nhiên, để chính sách đi vào thực tiễn, cần có sự cam kết và đồng bộ từ chủ trương, thực hiện hiệu quả các giải pháp đề ra, đặc biệt là giám sát thực thi một cách chặt chẽ từ địa phương. Đề nghị Chính phủ cần khẩn trương xây dựng Đề án PCGDMN cho trẻ em mẫu giáo từ 3-5 tuổi, trong đó cần đánh giá đầy đủ, toàn diện thực trạng và nhu cầu, đảm bảo tính khả thi và không chồng chéo với các chương trình, đề án đã có.

Tôi tin rằng, với sự quan tâm của Đảng, Nhà nước, Quốc hội bằng những quyết sách mạnh mẽ, nhân văn gần đây như Luật Nhà giáo, Nghị quyết của Quốc hội về miễn, hỗ trợ học phí đối với trẻ em mầm non, học sinh phổ thông, người học chương trình giáo dục phổ thông tại các cơ sở giáo dục trong hệ thống giáo dục quốc dân…, cùng với đó là những giải pháp mang tính chiến lược, chúng ta sẽ không chỉ hoàn thành mục tiêu phổ cập giáo dục mầm non cho trẻ 3-5 tuổi đúng kế hoạch mà còn kiến tạo một nền giáo dục mầm non chất lượng cao, bền vững cho thế hệ tương lai của đất nước.

Đ.THI (ghi)