Trong kháng chiến, làm được tờ báo nhưng chưa chắc gì được đến tay người đọc. Nhưng với lòng yêu nghề, lòng nhiệt thành cách mạng, những người được Đảng phân công làm công tác báo chí đã vượt qua mọi khó khăn gian khổ, hy sinh để hoàn thành nhiệm vụ được giao.
Làm báo trong muôn vàn khó khăn
Việc làm báo in trong thời kháng chiến gặp không ít khó khăn, để có được tờ báo không phải chỉ có Tiểu ban Thông tấn- Báo chí, mà còn có bộ phận in ấn. Mỗi bộ phận có khó khăn riêng. Tiểu ban Thông tấn- Báo chí và nhà in trực thuộc Ban Tuyên huấn, tuy khác nhau về chuyên môn, nhưng cùng chung nhiệm vụ làm ra tờ báo. Việc biên soạn nội dung dù khó khăn mấy cũng làm được, bởi người phóng viên, người biên tập chỉ cần có cây viết và tập giấy.
Họ viết bất cứ lúc nào và bất cứ ở đâu, bám sát thực tế để viết. Muốn có những bài phóng sự, tường thuật hay, phản ánh những trận công đồn, đả viện, những trận tập kích và phục kích của các lực lượng bộ đội thì phải bám sát trận địa, phải theo chân người chiến sĩ, thậm chí phải hy sinh. Trong đó có nhà báo Nguyễn Minh Điền hy sinh trong khi bám cùng Tiểu đoàn 857 đánh địch ở Kinh Cũ (Hòa Tân) năm 1963.
Trong khi nhà in thì gặp khó ở việc mua giấy, mực in. Địch đánh phá liên tục không thể hoạt động được ban ngày, phải làm việc ban đêm dưới ánh đèn dầu leo lét và mặc sức cho muỗi đốt. Có những số báo ra không đúng định kỳ, thậm chí có số báo không in được, đến khi tình hình êm thì nội dung báo không còn thời gian tính, phải biên soạn lại. Chính vì vậy, giữa bộ phận biên soạn nội dung và bộ phận in ấn phải phối hợp hết sức nhịp nhàng, đầy trách nhiệm, từng số báo-mới được ra đời.
Tờ báo trong kháng chiến mỗi tháng ra 1 số, nhưng lúc địch càn quét, đánh phá liên miên thì 2 tháng, thậm chí 3 tháng mới ra được một số. Để hoàn thành 1 số báo, Ban Biên tập chuẩn bị nội dung, thông qua lãnh đạo Ban Tuyên huấn, có những bài quan trọng như xã luận phải thông qua Thường trực Tỉnh ủy.
Mỗi số báo đều có bài xã luận, xã luận là bài quan trọng nhất của tờ báo, bởi nó mang tính chỉ đạo của Tỉnh ủy trong hàng tháng, trong từng chiến dịch. Viết thì không có gì khó, nhưng cái khó nhất, vất vả nhất là đi thông qua Thường trực Tỉnh ủy. Người nào viết thì phải trực tiếp đi thông qua.
Khi tình hình chưa quá ác liệt, cơ quan báo ở gần Văn phòng Tỉnh ủy thì việc thông qua chỉ mất nửa ngày hay một ngày, khi tình hình quá ác liệt, địa hình bị chia cắt, có khi phải theo giao liên vượt lộ để thông qua, phải mất 2-3 ngày, có khi cả tuần, thậm chí nửa tháng vì phải lệ thuộc vào giao liên, trong khi báo đã lên khuôn. Còn nếu vì lý do nào đó không thông qua bài xã luận được thì phải chờ, hoặc số báo đó không có bài xã luận, do Thường trực Ban Tuyên huấn quyết định và phải báo cáo với Tỉnh ủy lý do.
Ban Tuyên huấn giao cho đồng chí Ủy viên Ban Phụ trách Thông tấn- Báo chí viết xã luận và trực tiếp thông qua Thường trực Tỉnh ủy, vừa viết đồng thời chỉ đạo biên tập nội dung số báo đó.
Chuẩn bị nội dung xong mới chỉ là bước đầu, thứ hai là in ấn là bước quyết định có tờ báo hay không. Nội dung chuẩn bị xong cử một đồng chí trong Ban Biên tập mang nội dung đó đến nhà in cùng với cán bộ, nhân viên nhà in để hoàn thành tờ báo. Đến khi xong tờ báo thì trở về đơn vị chuẩn bị cho số báo kế tiếp. In xong còn phải lệ thuộc khâu phát hành của Ban Giao bưu để đến tay người đọc, cũng là khâu hết sức quan trọng.
Trong kháng chiến, làm được tờ báo phải trải qua những công đoạn khó khăn như thế, nhưng chưa chắc gì được đến tay người đọc, bởi chiến trường chia cắt. Có những đoạn đường không thể đi xuồng, chiến sĩ giao bưu thì ít lại phải lo bám đường, bảo vệ an toàn cho đoàn cán bộ đi theo.
Đôi khi bị địch phục kích phải chiến đấu bảo vệ cán bộ, không thể mang vác nhiều kiện hàng cồng kềnh và kỵ nước như báo, nên có những số báo in ra rồi để nó nằm yên trong “kho” của giao bưu, làm mồi cho lũ mối. Có những số báo trên đường vận chuyển bị địch phục kích, phải bỏ lại. Thế là mọi công sức trí tuệ, mồ hôi, kể cả xương máu của những người làm báo đều trở nên công cốc…
Đài Minh Ngữ- bộ phận thông tin quan trọng
Tiểu ban Thông tấn- Báo chí không những ra tờ báo, tờ tin, mà còn phải thành lập, quản lý, lãnh đạo “Đài Minh Ngữ” để đưa tin về cho Thông Tấn xã giải phóng và Thông Tấn xã Việt Nam cung cấp cho Đài Phát thanh Giải Phóng, Đài Tiếng nói Việt Nam và Báo Giải Phóng, Báo Nhân Dân mọi hoạt động của Đảng bộ và quân dân trong tỉnh.
Sở dĩ gọi là Đài Minh Ngữ bởi nó không dùng mật mã như các điện đài khác mà dùng mẫu tự Latin công khai theo mã thông dụng quốc tế để truyền nội dung công khai, đó là những bản tin thời sự, những bài báo phản ánh tình hình hoạt động cách mạng của quân, dân ta… mà không qua hoạt động cơ yếu mật mã văn bản.
“Minh Ngữ” là một đài hết sức quan trọng trong việc tuyên truyền, vận động Nhân dân thông qua hệ thống Thông Tấn xã Việt Nam, là phương tiện truyền thông nhanh nhất, có hiệu quả nhất trong thời kỳ kháng chiến của ta. Những tin, bài được Đài Minh Ngữ đưa về Thông Tấn xã hôm trước, hôm sau Đài Phát thanh Giải Phóng, Đài Tiếng nói Việt Nam phát đi ngay. Vì vậy, trong mọi tình hình, dù khó khăn đến mấy cũng phải duy trì hoạt động.
Hoạt động của đài ở chiến trường Vĩnh Long gặp rất nhiều khó khăn, nào là địch càn quét đánh phá, nào là địch dùng mọi biện pháp trinh thám, dò tìm các sóng điện đài của ta để đánh phá; nào là khó khăn về mua pin sử dụng cho đài.
Ban đầu địch chưa kiểm soát chặt, ta móc nối mua được pin của máy PRC10, PRC25, vừa gọn nhẹ trong bảo quản, vừa sử dụng được lâu, nhưng rồi tình hình càng lúc càng khó khăn, ác liệt, không còn mua pin đó được nữa, phải mua pin đại (pin con ó) đấu kết lại để đủ công suất điện cho máy hoạt động.
Phải dùng rất nhiều viên pin đại kết lại mới đủ công suất nên vừa rất cồng kềnh, nặng nề khó khăn trong bảo quản, cất giấu khi địch càn quét, vừa sử dụng không được lâu bền. Pin là loại kỵ nước nên phải đựng trong thùng đạn đại liên của Mỹ, khi có động đem nhận dưới mương không bị ướt, hư. Đài Minh Ngữ liên tục hoạt động mới có tin tức, bài báo của tỉnh nhà phát trên Đài Phát thanh Giải Phóng, Đài Tiếng nói Việt Nam hàng ngày, nên bất cứ tình hình nào cũng phải đảm bảo duy trì hoạt động của Đài Minh Ngữ.
Việc làm báo trong thời kháng chiến, niềm vui của người làm báo là khi báo được phát hành tới tay người đọc, nếu không thì công lao đổ sông, đổ biển, rất buồn! Nhưng nhiệm vụ của Đảng phân công, mỗi người phải vượt qua khó khăn, thậm chí phải hy sinh để hoàn thành nhiệm vụ, phục vụ Nhân dân, phục vụ cách mạng trong thời kỳ kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ của Nhân dân ta.
NGUYỄN THANH HÙNG (Nguyên Trưởng Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy)
Thông tin bạn đọc
Đóng Lưu thông tin