Trung đoàn 3 trong những ngày tháng 4 lịch sử

Tháng 4/1975, tình hình chung trên khắp chiến trường miền Nam có sự phát triển đột biến. Sau khi quân ta mở các chiến dịch giải phóng Tây Nguyên, Trị- Thiên, ven biển miền Trung,… hệ thống phòng thủ của địch bị phá vỡ từng mảng, tinh thần binh lính địch hoang mang.

[links(left)]

Tháng 4/1975, tình hình chung trên khắp chiến trường miền Nam có sự phát triển đột biến. Sau khi quân ta mở các chiến dịch giải phóng Tây Nguyên, Trị- Thiên, ven biển miền Trung,… hệ thống phòng thủ của địch bị phá vỡ từng mảng, tinh thần binh lính địch hoang mang.

Đồng chí Nguyễn Văn Bá (trái) tiếp nhận sự bàn giao dinh Tỉnh trưởng từ Đại tá Thành.Ảnh do đồng chí Nguyễn Văn Bá cung cấp.

Ngày 6/4/1975, Bộ Tư lệnh miền giao nhiệm vụ cho tiền phương Quân khu 9 ở Vĩnh- Trà chỉ đạo đánh chiếm, cắt giao thông QL4, khống chế sân bay Trà Nóc. Trong đó Trung đoàn 1 (đoàn U Minh) tiến công Yếu khu Ba Càng và Trung đoàn 3 (đoàn Cửu Long) tiến công Chi khu Bình Minh, chiếm giữ bến phà Cần Thơ phía bên bờ Vĩnh Long.

Đêm 11 rạng sáng 12/4/1975, Trung đoàn 3 đã tiến công gây thiệt hại nặng Chi khu Bình Minh, cắt đứt Tỉnh lộ 37 (đoạn phía Nam Cái Vồn), sau đó tiến công hệ thống đồn bót, giải phóng một tuyến dài ven sông Hậu thuộc các xã Mỹ Hòa, Đông Thành. Cũng trong đêm 12/4/1975, đồng chí Nguyễn Đệ- Tư lệnh Tiền phương Quân khu 9 ở chiến trường Vĩnh-Trà ra lệnh cho pháo binh Quân khu sử dụng khẩu pháo 105mm do Trung đoàn 3 thu được trong trận Thầy Phó bắn vào dinh Tướng vùng là Nguyễn Khoa Nam- Tư lệnh Quân đoàn 4- Quân khu 4 địch (tại Cần Thơ) và Trung tâm Huấn luyện Cái Vồn.

Đây là lần đầu tiên ở miền Tây, ta dùng pháo 105mm thu được của địch bắn vào trung tâm chỉ huy vùng của địch, gây hoang mang trong binh sĩ địch.

Do tình hình chung, Quân khu ra lệnh cho các đơn vị tạm ngừng tấn công đến ngày 20/4/1975, tiếp tục củng cố lực lượng, sẵn sàng nhận nhiệm vụ mới.

Ngày 27/4/1975, toàn Trung đoàn 3 khẩn trương cơ động lên TX Vĩnh Long. Nhiệm vụ của Trung đoàn 3 là phối hợp với các đơn vị của tỉnh Vĩnh Long gồm Tiểu đoàn 2, Tiểu đoàn 4, lực lượng chính trị, binh vận để tiến công địch, đánh chiếm và làm chủ TX Vĩnh Long. Tất cả đều hợp đồng chiến đấu theo quyết tâm chung, dự kiến giải phóng TX Vĩnh Long trong thời gian 5 ngày đêm.

Tỉnh ủy Vĩnh Long cũng đã tăng cường lực lượng cán bộ quân sự, chính trị, binh vận cho thị xã, phát động quần chúng sẵn sàng nổi dậy tham gia chiếm giữ các công sở, cơ quan hành chính của địch.

Ngay trên đường hành quân, bộ đội Trung đoàn 3 được phổ biến chủ trương của Đảng quyết định mở chiến dịch giải phóng TP Sài Gòn mang tên Chiến dịch Hồ Chí Minh. Nhiệm vụ của quân và dân ĐBSCL phải phối hợp với chiến trường chủ yếu là Sài Gòn, đồng loạt tiến công và nổi dậy tự giải phóng địa bàn, đồng thời cắt đứt QL4, khống chế các sân bay, không cho lực lượng của Quân đoàn 4 ngụy cơ động lên chi viện cho Sài Gòn; cũng không cho địch từ Sài Gòn chạy về co cụm ở ĐBSCL.

Trên địa bàn tỉnh Vĩnh Long, lực lượng vũ trang các huyện xã tiến công hàng loạt đồn bót, phân chi khu của địch vào đêm 26/4/1975, giải phóng nhiều vùng ở nông thôn, có nơi vào sát các thị trấn, thị tứ.

Chiều 27/4/1975, đội hình Trung đoàn 3 đến khu vực tập kết thuộc xã Phước Hậu, vùng ven phía Nam TX Vĩnh Long.

Lúc này, các tiểu đoàn bảo an và quân chủ lực thuộc Sư đoàn 9 ngụy phần lớn án ngữ ở vòng ngoài, bảo vệ QL4, lộ 70… Nội ô TX Vĩnh Long có 1 chi đoàn xe M113, lực lượng bảo an, cảnh sát dã chiến, Sở chỉ huy Sư đoàn 9, Bộ chỉ huy Tiểu khu,…

Về phía ta, các Tiểu đoàn đã nâng đội hình lên áp sát Tỉnh lộ 70, nhiều mũi vượt lộ chiếm lĩnh Phường 3, phía Nam cầu Khưu Văn Ba, cầu Công Xi Heo… và nổ súng vào nhiều tốp địch đi tuần tra, sục sạo.

Trưa 30/4/1975, Dương Văn Minh- Tổng thống của ngụy quyền Sài Gòn tuyên bố trên Đài phát thanh đầu hàng không điều kiện lực lượng cách mạng. Tin vui chiến thắng nhanh chóng lan truyền khắp mọi nơi, song bộ đội ta vẫn nắm chắc tay súng, sẵn sàng đánh trả những hành động chống cự của địch. Cán bộ của Trung đoàn 3 và các tiểu đoàn phối hợp với địa phương truyền tin chiến thắng, phát động quần chúng phối hợp với bộ đội, nổi dậy, kêu gọi binh sĩ địch đầu hàng.

Địch cấm các loại xe tàu đi vào thị xã, bịt chặt các cửa nội ô. Các trung đoàn chủ lực số 16, 31 và 1 chi đoàn xe M113 chấm dứt hành quân, kéo ra QL4 đóng dã ngoại từ cầu Phú Quới đến cầu Đôi.

Đến 13 giờ ngày 30/4, Trung đoàn 3 dùng máy vô tuyến điện liên lạc với Tỉnh trưởng Vĩnh Long, buộc y phải đầu hàng, nhưng địch không trả lời. Sau khi Bộ Tư lệnh Quân đoàn 4- Quân khu 4 của địch ở Cần Thơ đầu hàng, chỉ huy Tiểu khu Vĩnh Long vẫn còn triệu tập cuộc họp bất thường, ngoài số sĩ quan thuộc Tiểu khu, còn có Trung đoàn trưởng Trung đoàn 16 và Trung đoàn trưởng Trung đoàn 31. Tại cuộc họp, chúng thống nhất cố thủ dọc theo QL4 từ bến phà Mỹ Thuận đến bến phà Cái Vồn, đồng thời ra lệnh cho các chi khu tử thủ.

Trong khoảng thời gian từ 14 giờ trở đi, nhiều đồn bót, nhiều tập thể Trung đội, đại đội, tiểu đoàn của địch tự tan rã, vứt vũ khí, quân trang, bỏ hàng ngũ tìm đường về quê.

Trước tình hình đó, lúc 18 giờ, 2 trung đoàn chủ lực (16 và 31) của địch chịu thương lượng với ta. Đến 22 giờ, Đại tá Lê Trung Thành- Tỉnh trưởng Vĩnh Long lên máy vô tuyến điện đòi gặp người chỉ huy cao nhất của ta ở mặt trận Vĩnh Long để thương lượng.

Đồng chí Nguyễn Đệ- Tư lệnh Tiền phương của Quân khu 9 ở Vĩnh- Trà đã trực tiếp nói chuyện với Đại tá Thành. Sau khi thương lượng, Đại tá Thành chịu đầu hàng không điều kiện; cử Trung tá Bộ- Phó Tỉnh trưởng Vĩnh Long ngồi trên xe ra cầu Vồng đón đại diện Quân Giải phóng.

Đồng chí Nguyễn Văn Bá (Sáu Bá)- Trung đoàn phó Trung đoàn 3 được phân công vào tiếp nhận sự đầu hàng (cùng đi với đồng chí Sáu Bá vào dinh Tỉnh trưởng Vĩnh Long có các đồng chí: Lê Văn Bê (Thông tin), Bùi Minh Nhựt (Thông tin), Đinh Xuân Lai (Vệ sĩ).

Ta tiếp quản dinh Tỉnh trưởng Vĩnh Long lúc 23 giờ 30 phút ngày 30/4/1975. Ngay sau đó, các tiểu đoàn được lệnh vào tiếp quản các mục tiêu được phân công. Ban Chỉ huy, các cơ quan Trung đoàn và Tiểu đoàn 306 tiếp quản dinh Tỉnh trưởng và các công sở ở Phường 1. Các tiểu đoàn: 308, 310, 312 tiếp quản, giữ gìn an ninh trật tự ở các phường khác trong nội ô TX Vĩnh Long. Vĩnh Long được hoàn toàn giải phóng.

Sáng 1/5/1975, rất nhiều nhà dân ở các đường phố của TX Vĩnh Long đã treo cờ xanh đỏ sao vàng của Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam. Người dân hoan hỉ đón mừng đoàn quân Giải phóng vào tiếp quản thị xã.

Các đơn vị vào tiếp quản TX Vĩnh Long vừa tăng cường tuần tra canh gác, sẵn sàng chiến đấu, trấn áp bọn ngoan cố; phối hợp với địa phương thu gom chiến lợi phẩm, hướng dẫn binh sĩ địch đăng ký trình diện. Cán bộ, chiến sĩ trong trung đoàn luôn chấp hành nghiêm kỷ luật quân đội, làm tốt công tác dân vận, địch vận vùng mới giải phóng, giữ vững phẩm chất, hình ảnh của người chiến sĩ giải phóng, được nhân dân tin yêu mến phục.

Cán bộ, chiến sĩ Trung đoàn 3 đã góp phần cùng quân dân tỉnh Vĩnh Long và quân dân cả nước thực hiện trọn vẹn di chúc của Chủ tịch Hồ Chí Minh: “Đánh cho Mỹ cút, đánh cho Ngụy nhào”. Đại thắng mùa Xuân 1975 là thắng lợi vĩ đại của quân dân ta! Miền Nam được giải phóng, non sông liền một dải, khát vọng hòa bình của dân tộc ta đã thành hiện thực!

TRUNG NGÔN

(Tóm lược theo “Lịch sử Trung đoàn 3, Sư đoàn 330, Quân khu 9” và có tham khảo thêm thông tin từ nhiều đồng chí nguyên là lãnh đạo của Trung đoàn 3)