Những lần gặp gỡ lịch sử

Bác nhớ miền Nam nỗi nhớ nhà

Miền Nam mong Bác nỗi mong cha…

Trong hoàn cảnh chiến tranh, đất nước bị chia cách, tấm lòng của Bác- vị cha già kính yêu của dân tộc- đối với miền Nam, cũng như đồng bào miền Nam đối với Bác là nỗi nhớ thương, mong đợi sâu sắc!

Đồng chí Phạm Hùng- người con ưu tú của miền Nam là một trong những người may mắn sớm gặp mặt Bác Hồ kính yêu. Và trong cuộc đời cách mạng của đồng chí, có nhiều cuộc gặp khác nhau, có cuộc đã trở thành ấn tượng sâu sắc.

Như trong mơ

Năm ấy, Trung ương quyết định Nam Bộ cử đoàn cán bộ ra Việt Bắc. Đoàn trên 30 người gồm một số sĩ quan từ cấp đại đội trưởng trở lên để học thêm quân sự; một số đại biểu thanh niên ra bồi dưỡng chính trị, vừa dự Đại hội Liên hiệp Thanh niên và dự Đại hội Thanh niên cứu quốc; một số đại biểu của Đảng bộ Nam Bộ ra dự Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ II. Xứ ủy chỉ định đồng chí Phạm Hùng- Phó Bí thư Xứ ủy, Phó Giám đốc Công an Nam Bộ làm trưởng đoàn, đồng chí Hà Huy Giáp làm phó đoàn.

Mùa xuân, đoàn rời đồng Tháp Mười, vượt Quốc lộ 1 sang khu căn cứ An Diễn, qua chiến khu D, xuống Phú Mỹ (Bà Rịa) men theo bờ biển Bình Thuận rồi đi theo phía Đông sườn Trường Sơn đến Nha Trang, sau đó đi thuyền nhỏ đổ bộ lên hòn Hèo rồi sang tỉnh Phú Yên, đến xã Liên Hiệp Mỹ của Khu 5 là vùng giải phóng liên hoàn rộng lớn của ta.

Tháng 10/1949, nước Cộng hòa nhân dân Trung Hoa thành lập. Cách mạng chuyển biến thắng lợi lớn, do vậy để chuẩn bị đầy đủ hơn, Đại hội Đảng lần thứ II hoãn lại đến đầu năm 1951.

Đồng chí Phạm Hùng ở lại Việt Bắc học khóa chính trị tại Trường Đảng cao cấp Nguyễn Ái Quốc và dự Hội nghị Công an toàn quốc lần thứ V.

Lần gặp Bác Hồ đầu tiên tại Việt Bắc, Bác ôm hôn đồng chí Phạm Hùng và các đồng chí trong đoàn. Ai nấy trào dâng nỗi vui mừng khó tả và nước mắt ràn rụa trên má.

Đồng chí Phạm Hùng ngồi bên tay phải, các đồng chí nữ ngồi bên trái hình thành vòng tròn vây quanh Bác. Bác hỏi thăm sức khỏe các đồng chí trong đoàn và tình hình đồng bào miền Nam. Theo đồng chí Võ Văn Kiệt kể lại: “Phút giây bên Bác thật sự mà ai nấy cứ tưởng trong mơ. Bác chia kẹo cho mỗi người, đặc biệt ai trẻ Bác chia kẹo nhiều hơn. Ông già rất tâm lý”.

Trong đoàn, hầu hết các đồng chí từng vào tù ra khám của quân thù, nhiều đồng chí chiến đấu oanh liệt hưởng ứng lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến của Bác, rồi những thanh niên và lời gởi gắm của đồng bào, cán bộ, chiến sĩ miền Nam,… ai cũng có biết bao điều muốn bày tỏ với vị cha già kính yêu... Thỉnh thoảng Phạm Hùng đáp chuyện, xúc động nhìn Bác và lấy khăn tay lau trên má.

Tháng Giêng năm 1950, đồng chí Phạm Hùng dự Hội nghị Công an toàn quốc lần thứ V. Đồng chí tham gia Đoàn chủ tịch hội nghị, ngồi ghế danh dự phía bên phải Bác Hồ.

Tại hội nghị, Phạm Hùng trình bày dự thảo đề án Công an nhân dân Việt Nam là một trong 5 đề án được hội nghị theo dõi chú ý và thảo luận sôi nổi.

Những nội dung chính bản đề án trình bày là phải xây dựng lực lượng công an trung thành sống chết với Đảng với cách mạng với nhân dân. Lực lượng Công an nhân dân phải mang tính chất cách mạng cao, phải trung thành, tận tụy, dũng cảm, hy sinh, dám xả thân vô điều kiện đối với Tổ Quốc. Đảng, cấp ủy, những đồng chí có uy tín phải trực tiếp lãnh đạo công an và tổ chức bộ máy thành hệ thống. Nhiệm vụ công an là phải trấn áp bọn phản cách mạng, bọn chống đối cách mạng, bảo vệ quyền lợi nhân dân, bảo vệ thành quả cách mạng. Phải dựa vào dân, giáo dục nhân dân, phối hợp nhân dân thành lực lượng to lớn bảo vệ Đảng, bảo vệ cách mạng. Bài phát biểu của đồng chí Phạm Hùng đúc kết từ cách mạng miền Nam, từ cuộc đời bản thân nếm trải, trong lúc tình hình công tác công an ta còn non trẻ, những ý kiến góp ý của đồng chí rất có giá trị thực tiễn.

Bản đề án Công an nhân dân Việt Nam được hội nghị công an toàn quốc lần thứ V trao đổi thảo luận sâu sắc, được hội nghị chú ý bổ sung thông qua và đặt nền móng xây dựng lý luận cho Công an nhân dân sau này.

Trong những ngày hội nghị, đồng chí Phạm Hùng gần gũi bên Bác, ăn cơm chung, trao đổi tình hình,… Thời gian này, coi như đồng chí Phạm Hùng bắt đầu học bài học vỡ lòng, làm người học trò của Bác.

Những lời căn dặn

9 năm kháng chiến chống Pháp kết thúc bằng chiến thắng Điện Biên Phủ, làm chấn động địa cầu. Hiệp định Genève được ký kết, Pháp phải rút về nước. Ngày 17/5/1955 đơn vị cuối cùng của Liên hiệp Pháp rời khỏi khu vực Hải Phòng, miền Bắc hoàn toàn thuộc về Chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Để thực thi các điều khoản theo tinh thần Hiệp định Genève, Ủy ban Giám sát và kiểm soát quốc tế quyết định đặt tại Sài Gòn đồng thời phái đoàn liên lạc Quân đội nhân dân Việt Nam đặt bên cạnh Ủy ban quốc tế ở Sài Gòn với mục đích đấu tranh chống hành động địch vi phạm Hiệp định Genève, nhằm củng cố hòa bình đòi hiệp thương và tổng tuyển cử sau 2 năm ký hiệp định (1956). Phái đoàn của ta vào Sài Gòn- vùng Mỹ- Diệm kiểm soát mang sắc phục Quân đội nhân dân Việt Nam, tại trụ sở này đã giương cao ngọn cờ cách mạng- cờ đỏ ngôi sao vàng. Phái đoàn như đứng trước bọn hổ mang và bầy sói dữ nhưng đây là hình ảnh người đấu tranh chính nghĩa giành chiến thắng.

Chủ tịch Hồ Chí Minh với các đồng chí Lê Giản, Phạm Hùng tại Hội nghị Công an toàn quốc lần thứ V tháng 1/1950. Đồng chí Lê Giản, Tổng Giám đốc Nha Công an Trung ương (bên phải), đồng chí Phạm Hùng, Phó Giám đốc Sở Công an Nam Bộ (bên trái).

Đồng chí Phạm Hùng được Trung ương Đảng chỉ định làm Trưởng phái đoàn đại diện Bộ Tổng tư lệnh Quân đội nhân dân Việt Nam, bên cạnh Ủy ban Giám sát và kiểm soát quốc tế tại Sài Gòn. Phái đoàn 18 người do đồng chí Phạm Hùng làm đại tá, nhận nhiệm vụ ngày 17/5/1955 tại trụ sở số 87A đường Trần Kế Xương, Phường 7, quận Phú Nhuận.

Phái đoàn liên lạc của ta được thành lập vào Sài Gòn trong bối cảnh quốc tế và Đông Dương diễn biến vô cùng phức tạp, theo xu hướng xấu, bất lợi. Pháp trong tình thế thất trận rút về nước. Ngô Đình Diệm củng cố quyền lực ở miền Nam. Mỹ chủ trương phá hoại hiệp định, chuẩn bị chiến tranh. Hiệp định Genève đứng trước cuộc khủng hoảng lớn. Mỹ- Diệm chống phá, các điều khoản Hiệp định Genève, nhất là tổng tuyển cử chẳng có gì ràng buộc thi hành trên pháp lý.

Đứng trước tình hình đầy khó khăn, trước khi phái đoàn vào Sài Gòn, ngày 5/2/1955, tại Phủ Chủ tịch, Bác Hồ đến gặp đồng chí Phạm Hùng và các đồng chí trong đoàn. Khi đoàn đến, Bác đã ngồi chờ sẵn. Bác nắm tay tất cả mọi người, kéo đồng chí Phạm Hùng ngồi kế bên và ra dấu các đồng chí trong đoàn ngồi vây quanh. Trìu mến nhìn mọi người, Bác nói: Chú Hùng và các đồng chí trong Bộ Chính trị đã căn dặn các chú nhiều rồi, Bác chỉ nói vài điều: “Chúng ta đã giành hòa bình nửa nước. Các chú vào làm nhiệm vụ đó như đội quyết tử trong lòng địch. Tuy có mấy anh em song sau lưng các chú là cả dân tộc chiến thắng, cả đồng bào miền Nam anh hùng. Dù tình huống khó khăn đến đâu, các chú cũng phải giữ cho được danh dự dân tộc ta, uy tín Đảng ta. Các chú gặp nhiều tình huống khó khăn, phải lường trước, phải có tinh thần chiến đấu cao nhất. Bác, Đảng, toàn dân theo dõi từng bước đi của các chú…”

Nhìn đồng chí Phạm Hùng, Bác căn dặn: “Bí thư chi bộ là linh hồn của đoàn. Phải gương mẫu và đoàn kết, kẻ thù dùng mọi thủ đoạn uy hiếp tinh thần các chú, Bí thư phải làm cho anh em thành một khối sắt thép. Chúc các chú hoàn thành nhiệm vụ tốt”. Tình cảm và lời căn dặn ân cần của Bác là nguồn cổ vũ động viên to lớn đối với đồng chí Phạm Hùng cũng như các đồng chí trong phái đoàn như tăng thêm sức mạnh và lòng quyết tâm.

Suốt 3 năm trong sào huyệt địch, bọn Mỹ Diệm luôn tìm mọi cách chống phá bao vây, phong tỏa, dùng mọi hình thức thủ đoạn khiêu khích gây tác hại; nhưng đồng chí Phạm Hùng luôn bình tĩnh, luôn biến lời căn dặn của Bác Hồ thành tiếng nói chính nghĩa của người chiến thắng và gây dư luận rộng rãi mang sức ủng hộ cổ vũ to lớn của nhân dân Sài Gòn.

Mặc dù trong vùng phong tỏa khắc nghiệt của kẻ thù song phái đoàn luôn theo dõi tình hình, có đủ bằng cớ tố cáo tội ác Mỹ- Diệm phá hoại Hiệp định Genève khủng bố, bắt bớ, bắn giết tù đày người yêu nước, tranh thủ quốc tế can thiệp và gây dư luận lên án bọn Mỹ Diệm phá hoại tinh thần Hiệp định Genève, chống lại sự thống nhất đất nước.

Hoạt động của phái đoàn bị địch tìm mọi cách khống chế, bao vây cô lập song hình ảnh của phái đoàn với lá cờ đỏ sao vàng và mọi hình thức đấu tranh của đoàn là nguồn cổ vũ của quần chúng Sài Gòn vươn lên kiến nghị yêu sách đòi dân sinh, dân chủ, đòi hòa bình thống nhất Tổ quốc, trên cơ sở đó, báo chí công khai phối hợp gây tiếng vang trong và ngoài nước.

Trước khi cách mạng chuyển sang giai đoạn mới, tại Hà Nội, Bác Hồ đã đánh giá cao tinh thần anh dũng đấu tranh của đồng chí Phạm Hùng, các đồng chí trong đoàn và Người cùng chụp ảnh lưu niệm với đoàn.

Lần gặp cuối cùng

Sau 3 đợt nỗ lực Tổng tấn công nổi dậy liên tiếp vào năm Mậu Thân của quân dân miền Nam, đến đầu năm 1969, cách mạng miền Nam đứng trước thử thách vô cùng nghiêm trọng. Lực lượng, vũ khí cạn nguồn bổ sung, thế trận chiến tranh nhân dân bị suy giảm. Các đường tiếp tế chi viện của ta bị địch đánh phá ác liệt. Nguồn bổ sung thế và lực từ Bắc vào Nam rất khó khăn. Hậu cần cho chiến trường miền Nam rất trở ngại.

Đồng chí Phạm Hùng (người thứ hai) đi công tác với Bác Hồ ở chiến khu Việt Bắc.

Căn cứ vào thực tế tình hình, Bí thư Trung ương Cục Miền Nam, đồng chí Phạm Hùng ra chỉ thị cho các chiến trường, các địa phương phát huy sáng tạo đánh mạnh, đánh liên tục vào sào huyệt địch, nhất là TP Sài Gòn và các thị xã, thị trấn; đẩy mạnh đấu tranh chính trị, binh vận, ra sức xây dựng lực lượng về mọi mặt,… Đang lúc cả miền Nam triển khai thực hiện chỉ thị, phát huy tính năng động sáng tạo của mỗi vùng, mỗi địa phương và mỗi đơn vị thì bất ngờ đồng chí Phạm Hùng được thơ của Trung ương Đảng bí mật ra miền Bắc họp Bộ Chính trị.

Cuộc họp rất quan trọng yêu cầu đặt ra là đánh giá tình hình và nhiệm vụ cách mạng miền Nam phải đánh bại âm mưu kết thúc chiến tranh thế mạnh và chủ trương phi Mỹ hóa chiến tranh của đế quốc Mỹ và bọn tay sai.

Nội dung hội nghị Bộ Chính trị đóng góp trao đổi rất tập trung: “Động viên nỗ lực cao nhất của toàn Đảng, toàn dân, toàn quân, trên cả 2 miền phát huy thắng lợi đã giành được… đẩy mạnh 3 mũi giáp công kết hợp với tiến công ngoại giao, ra sức xây dựng lực lượng quân sự và chính trị, phát triển chiến lược tấn công một cách toàn diện, liên tục trên cả 3 vùng chiến lược…

Cuộc họp Bộ Chính trị tại nhà sàn và sau đó các đồng chí đều ăn cơm chung với Bác. Đây cũng là cuộc họp Bộ Chính trị cuối cùng ở nhà sàn của Chủ tịch Hồ Chí Minh.

Sau cuộc họp Bộ Chính trị, ngày 12/4/1969, Bác Hồ có buổi gặp riêng với đồng chí Phạm Hùng. Khác với các lần gặp trước, lần này (lần cuối) Bác Hồ tập trung căn dặn tỉ mỉ về cách lãnh đạo, chỉ đạo cuộc cách mạng miền Nam. Bác Hồ bày tỏ rất sâu sắc chân tình và đầy xúc động, đại ý: Bác không thể thực hiện nguyện vọng đi thăm đồng bào và chiến sĩ miền Nam đang anh dũng kháng chiến vì lý do sức khỏe, nhưng Người luôn dành mối quan tâm đặc biệt “Miền Nam luôn trong trái tim tôi!” Về nhiệm vụ chính trị, nghị quyết đã nêu rồi, phải triển khai vận dụng sáng tạo từ trong Đảng ra quần chúng. Trong tấn công địch, phải luôn nắm vững phương châm 3 mũi giáp công, kết hợp 3 thứ quân trên cả 3 vùng chiến lược… Về xây dựng lực lượng phải trên cơ sở củng cố và phát triển các đoàn thể nhân dân, làm cơ sở phát triển thực lực cách mạng cả về quân sự, chính trị, phát triển chiến tranh nhân dân rộng rãi, “chống phá bình định”, giữ vững và làm chủ nông thôn. Phải nắm chắc tình hình, báo cáo kịp thời chính xác, trong lãnh đạo, chỉ đạo, chỉ huy phải thật sâu sát, tỉ mỉ. Phải chú ý sự đoàn kết nội bộ, đoàn kết quân dân thành một khối thống nhất, vững chắc.

Đồng chí Phạm Hùng ghi sổ tay từng ý, từng lời căn dặn của Bác, đặc biệt là lời nói sau cùng: “Qua đồng chí Bí thư Trung ương Cục Miền Nam, Bác gởi lời thăm tất cả đồng bào, cán bộ, chiến sĩ…” Bác nhấn mạnh: “Phải nhớ chuyển lời thăm hỏi của Bác!”

Một lần nữa đồng chí Phạm Hùng cúi đầu và nhẹ cất tiếng “dạ” như thay mặt nhân dân miền Nam trân trọng ghi lòng tạc dạ đối với Bác. Đây cũng là lần cuối cùng Bác Hồ nắm chặt tay đồng chí Phạm Hùng thật lâu.

Trở về miền Nam triển khai thực hiện nhiệm vụ chính trị, với lời căn dặn quý báu của Bác Hồ, ai nấy phấn khởi nâng cao quyết tâm, trách nhiệm sớm đánh bại cuộc chiến tranh xâm lược của đế quốc Mỹ giải phóng miền Nam, thống nhất Tổ quốc, thực hiện ước mơ của vị cha già kính yêu của dân tộc.

NGUYỄN CHIẾN THẮNG (Nguyên Ủy viên Thường vụ Tỉnh ủy Vĩnh Long)