Một địa danh 5 lần chiến thắng
Cuộc kháng chiến thần thánh của quân dân ta làm sáng ngời trang sử vàng của dân tộc. Đã có biết bao thơ văn ca ngợi chiến công mà mỗi tên đất, tên làng đã trở thành tên chiến thắng. Có một phóng viên nước ngoài nói: “Mỗi địa danh của đất nước bạn đồng nghĩa với 2 chữ anh hùng” (theo Chernichốp).
Thầy Phó- vùng ruột xung yếu, vị trí chiến lược nếu tính cả đường bộ lẫn đường sông, giáp ranh chi phối 2 tỉnh Vĩnh Long và Trà Vinh và 3 huyện Cầu Kè (Trà Vinh), Vũng Liêm và Trà Ôn (Vĩnh Long). Đây là vùng trù phú, đông dân, nhiều của, có nhiều tiềm lực trong 2 cuộc kháng chiến.
1. Đầu tháng 5/1950, một bộ phận của lực lượng liên Trung đoàn 109- 111 cùng bộ đội tỉnh do đồng chí Nguyễn Hữu Xuyến và Phạm Ngọc Hưng chỉ huy đánh sập hàng loạt đồn bót ven sông Hậu thuộc các huyện Cầu Kè, Trà Ôn, vừa bao vây uy hiếp, cô lập các đồn bót khác.
Để cứu nguy đồng bọn, sáng 7/5/1950, địch huy động một tiểu đoàn, có 2 chi đội xe lội nước 25 chiếc, phối hợp phi pháo yểm trợ hành quân càn quét bắn phá ác liệt vào 2 xã Tân An (Trà Vinh) và Hựu Thành (Vĩnh Long). Quân ta bí mật ém quân đến chiều, bất ngờ ta chặn đánh địch tại Thầy Phó. 3 mũi đánh xuyên hông, chặn đầu, khóa đít, bắn cháy 3 xe lội nước, đánh dạt địch ra đồng. Chúng hốt hoảng chạy trối chết về Trà Mẹt (xã Thông Hòa, Cầu Kè) bỏ cả súng đạn và xác chết đồng bọn.
2. Sau khi Tổng tấn công và nổi dậy Xuân Mậu Thân 1968, lực lượng võ trang huyện tập trung vào huyện lỵ Trà Ôn. Quân ta bao vây khống chế đầu não địch, cắt đứt giao thông, cô lập đồn bót địch.
Đêm 18 rạng 19/2/1968, lực lượng Đại đội 1 địa phương quân Trà Ôn phối hợp với du kích xã Hựu Thành bao vây Yếu khu Thầy Phó và đồn nhà thờ (cách chợ Thầy Phó hơn 1km). Trước sức bao vây, gọi hàng của quân dân ta, binh lính trong đồn nhà thờ hoang mang trong đêm bỏ chạy dồn về Yếu khu Thầy Phó. Một số binh lính bị chết và bị thương hốt hoảng kêu cấp trên ứng cứu.
Sáng hôm sau (19/2/1968), Tiểu khu Vĩnh Long cho quân đến giải vây đồng bọn và yểm trợ tàn quân rút chạy. Quân dân xã Hựu Thành san bằng Yếu khu Thầy Phó. Dân quân du kích xã Thuận Thới cách Thầy Phó 4km xông lên bao vây đồn Cống Đá buộc địch hốt hoảng rút chạy. Ta giải phóng xã Hựu Thành, Thuận Thới, góp phần Trà Ôn giải phóng 6 xã với hàng chục ngàn dân trong huyện.
3. Trong chiến dịch mùa khô năm 1972, với tinh thần quyết tâm “đánh cho Mỹ cút, đánh cho ngụy nhào”, đêm 6/4/1972, Tiểu đoàn 306 (thuộc Trung đoàn 3) phối hợp với du kích xã Hiếu Thành (Vũng Liêm), Thạnh Phú (Cầu Kè) và Hựu Thành (Trà Ôn) tấn công tiêu diệt Yếu khu Thầy Phó gồm 3 căn cứ: đồn tứ giác, đồn tam giác chỉ huy sở và căn cứ pháo binh chuyên bắn phá gây tội ác với đồng bào.
Do điều nghiên chính xác, cuộc tấn công diễn ra nhanh gọn, ta làm chủ tình hình, kết quả đánh đồn và chặn viện diệt 360 tên địch, thu trên 200 súng, phá hủy 2 khẩu pháo 105 ly, thu hàng chục ngàn đạn.
Đồng chí Phạm Văn Em (Bảy Thới)- Tiểu đoàn phó, chiến đấu xuất sắc được tặng thưởng Huân chương Chiến công hạng ba.
Quân dân 3 xã Hựu Thành, Hiếu Thành và Thạnh Phú san bằng đồn, tích cực xây dựng ấp xã chiến đấu chống địch tái chiếm.
4. Sau nhiều lần bị tấn công, địch ở Yếu khu Thầy Phó tập trung xây dựng quy mô, kiên cố, tăng quân cùng với phương tiện chiến tranh khống chế khu vực trọng yếu thuộc 3 huyện tỉnh Vĩnh Long và Trà Vinh. Lực lượng nổi chìm khoảng 300 quân gồm căn cứ sở chỉ huy, căn cứ Tiểu đoàn bảo an 458, Trung đội pháo binh, chi đội cảnh sát Trung đội phòng vệ…
Đêm 8/1/1975, một bộ phận Trung đoàn 3 nổ súng tấn công vào Yếu khu Thầy Phó.
Sau 5 phút, 3 mũi anh dũng chiến đấu quân ta chiếm lĩnh trận địa then chốt. Bọn địch lớp bị tiêu diệt, lớp chui vào hầm ngầm cố thủ kêu gọi quân cứu viện.
Suốt 9 ngày bao vây đánh chặn viện, kềm căng địch, ta kêu gọi chúng ra hàng nhưng chúng vẫn ngoan cố chống cự. Đêm 10/11/1975, ta hủy diệt toàn bộ hầm ngầm, san bằng toàn bộ căn cứ. Kết quả ta tiêu diệt trên 100 tên địch, bắt sống 147 tên, trong đó có 1 thiếu tá, thu hàng trăm súng, có 2 khẩu pháo 105 ly, 2 cối 61 ly, 6 đại liên, hàng chục ngàn đạn. 2 súng 105 ly ta thu được bắn vào căn cứ địch ở Vùng 4 chiến thuật Cần Thơ, các yếu khu, tiểu khu gây cho địch nhiều tổn thất.
5. Với quyết tâm chiến đấu tỉnh giải phóng tỉnh, huyện giải phóng huyện, xã giải phóng xã, trên tinh thần tích cực thi đua mỗi nơi giải phóng sớm nhất địa phương mình, đêm 10 rạng 11/3/1975, một bộ phận lực lượng của Trung đoàn 3 chủ lực quân khu kết hợp với địa phương quân Trà Ôn tấn công vào Yếu khu Thầy Phó, đánh thiệt hại nặng 1 đại đội bảo an.
Quân ta tiếp tục bao vây đánh lấn, ngày 11/3/1975, bọn địch của Tiểu đoàn bảo an 467 đến can viện, bị lực lượng vũ trang ta chặn đánh, tiêu diệt trên 100 tên địch, Tiểu đoàn bảo an 467 bị thiệt hại nặng. Bọn tàn quân Yếu khu Thầy Phó rút chạy. Bọn địch ở Phân chi khu xã Thuận Thới cách đó 4km hốt hoảng cuốn chạy. Ta giải phóng hoàn toàn 2 xã Hựu Thành và Thuận Thới (Trà Ôn) với trên 10 ngàn dân.
Thầy Phó- một địa danh bình thường đã trở thành tên chiến thắng. Điều đó nói lên công lao của quân dân ta rất anh hùng, viết nên trang sử anh hùng lưu danh.
Nguyễn Chiến Thắng