Tại sao người tiểu đường nhiễm vi rút corona nguy cơ tử vong cao?

Trong nhóm người bị nhiễm vi rút corona (SARS-Cov và SARS-Cov-2, tức dịch Covid-19 hiện nay), những bệnh nhân tiểu đường có nguy cơ tử vong cao gấp 8 lần so với người không bị tiểu đường. Câu hỏi đặt ra là tại sao bệnh lý tiểu đường trở thành một yếu tố nguy cơ tử vong ở bệnh nhân nhiễm vi rút corona?

Mạng tương tác giữa các protein của 8 bệnh lý (suy tim mãn tính, suy thận, ung thư vú, Parkinson, loãng xương, HIV, tiểu đường loại I và II) có liên quan đến SARS-Cov.

Bài phân tích của GS. Nguyễn Văn Tuấn- ĐH New South Wales (Úc) dưới đây đã phần nào hé mở câu trả lời. Xin giới thiệu cùng bạn đọc.

Một công trình nghiên cứu mới công bố năm ngoái tìm câu trả lời tại sao bệnh nhân tiểu đường bị nhiễm MERS-Cov có nguy cơ tử vong cao. Họ làm nghiên cứu trên chuột (vì là mô hình dễ hơn) và kết quả có thể tóm lược như sau. Thứ nhất, ở chuột tiểu đường, các vi rút này nhân bản không cao hơn so với chuột không bị tiểu đường. Thứ hai, chuột tiểu đường có nồng độ cytokines và số tế bào T thấp hơn nhóm chứng (Cytokines là sản phẩm của hệ miễn dịch có chức năng điều phối các phản ứng chống vi rút; còn tế bào T có chức năng giống như nhạc trưởng ra lệnh cho các tế bào khác phải làm gì để chống vi rút).

Tiểu đường có thể xem là một bệnh lý liên quan đến hệ thống miễn dịch. Theo quan điểm “truyền thống” thì tiểu đường là bệnh lý liên quan đến hệ thống chuyển hóa. Chẳng có gì sai với quan điểm này, nhưng đó là cách nhìn gần. Cách nhìn xa thì tiểu đường liên quan đến hệ thống miễn dịch, chính xác hơn là “autoimmune disease” (tự miễn dịch). Cơ sở khoa học của quan điểm này là hiện tượng kháng insulin (đặc điểm ở bệnh nhân tiểu đường) là hệ quả của các tế bào B và các tế bào khác tấn công. Cần nói thêm rằng tế bào B là trung tâm của hệ thống miễn dịch và có chức năng điều phối việc sản sinh các antigen để chống sự xâm nhập của vi khuẩn. Do đó, rất có thể tiểu đường là bệnh lý miễn dịch.

Tại sao người tiểu đường nhiễm vi rút corona có nguy cơ tử vong cao?

Con người chúng ta có 2 hệ miễn dịch: nội sanh hay nội tại (innate immune system) và thích ứng (adaptive immune system). Hệ thống miễn dịch nội sanh có nhiệm vụ bảo vệ vật chủ (người) và nó làm việc này bằng cách nhận dạng các siêu vi khuẩn (tạm xem là “kẻ thù”) xem chúng có gì và đi với ai, rồi sau đó gửi tín hiệu báo động đến các cơ phận khác để phòng thủ hoặc tấn công kẻ thù.

Khi tế bào bị vi rút tấn công, một hệ thống phòng thủ được kích hoạt. Tế bào sẽ tiết ra một protein có tên là interferon (nghĩa là can thiệp, cản trở). Protein interferon kích hoạt một loạt hoạt động chống vi rút. Các hoạt động này bao gồm đóng cửa “nhà máy” sản xuất protein để làm cho tế bào chết đi và như thế thì vi rút sẽ khó có đường xâm nhập.

Nhưng điều không may là đa số các hoạt động phòng vệ này cũng gây tác động tiêu cực đến các cơ phận khác. Nói ví von theo tiếng Anh là “collateral damage”. Một trong những tác động đó là làm suy giảm tế bào T và cytokines-2 yếu tố rất quan trọng trong phòng vệ. Trong thực tế, nhiều bệnh mà chúng ta mắc phải là do hệ thống phòng vệ vừa mô tả trên và những hoạt động tàn phá của vi rút. Nói cách khác, chúng ta mắc bệnh một phần là do hệ thống miễn dịch nội sanh phản ứng thái quá (khi vi rút tấn công) và một phần là do vi rút xấu tấn công.

Khi hệ thống miễn dịch nội sanh phải dồn công sức để chống trả vi rút, thì cái giá phải trả là lơ là chống trả các mầm bệnh khác như tiểu đường. Điều này giải thích tại sao đa số các bệnh nhân chết trong trận dịch SARS trước đây hay Covid-19 lần này là những người đã mắc bệnh liên quan đến hệ tự miễn dịch như tiểu đường hay bị nhiễm trùng thứ phát.

Tại sao dơi không mắc bệnh viêm phổi?

Vi rút corona đã tồn tại trong dơi từ thời rất rất xa xưa. Nhưng tại sao dơi không mắc bệnh dù chúng bị nhiễm vi rút corona? Câu trả lời có lẽ là hệ thống miễn dịch của dơi không phản ứng “cuống cuồng” như hệ thống miễn dịch của con người.

Nhiều nghiên cứu cho thấy những phân tử tín hiệu (signaling molecule) trong hệ thống miễn dịch của con người bị ức chế trong dơi. Chẳng hạn như nồng độ interferon trong dơi không tăng cho dù bị vi rút tấn công (ở con người, khi bị nhiễm vi rút thì interferon sẽ tăng cao).

Nói cách khác, hệ miễn dịch của dơi có vẻ “vui sống” với vi rút và đó là lý do tại sao dơi không mắc bệnh khi bị nhiễm vi rút corona. 

Tóm lại, bệnh nhân tiểu đường cần phải hết sức cẩn thận không để bị lây nhiễm SARS-Cov hay SARS-Cov-2, vì nếu bị lây nhiễm thì nguy cơ tử vong sẽ tăng rất cao, vì hệ thống miễn dịch phản ứng thái quá. Đối với bệnh nhân tiểu đường bị nhiễm SARS-Cov hay SARS-Cov-2, các chuyên gia khuyến cáo là việc điều trị không chỉ dùng antibiotics mà còn phải tích cực điều trị bệnh nền (tiểu đường).

ĐÔNG PHƯƠNG (theo ĐVO)