Nhà khoa học Trung Quốc chỉnh sửa gien người có thể bị tử hình

Vấn đề không chỉ là trừng phạt ông He Jiankui mà còn là việc ngăn chặn các hành động tương tự xảy ra trong tương lai.

Robin Lovell-Badge (trái) và He Jiankui (giữa) tại Hội nghị Thượng đỉnh Quốc tế lần thứ 2 về chỉnh sửa gien tại Hong Kong.

He Jiankui- nhà khoa học Trung Quốc- chịu trách nhiệm cho sự ra đời của 2 bé gái biến đổi gien đầu tiên trên thế giới, có thể phải đối mặt với mức án tử hình- một đồng nghiệp của ông He trong lĩnh vực di truyền học là Robin Lovell-Badge
lo lắng.

Lovell-Badge đến từ Viện Nghiên cứu Francis Crick ở London (Anh). Ông là một trong những thành viên BTC Hội nghị Thượng đỉnh Quốc tế lần thứ 2 về chỉnh sửa gien người diễn ra tháng 11 năm ngoái tại Hongkong và cũng là người mời ông He Jiankui đến tham dự hội nghị này.

Tại hội nghị, nhà khoa học 34 tuổi người Trung Quốc xác nhận lại một lần nữa rằng ông đã sử dụng công cụ chỉnh sửa gien CRISPR/Cas9 để can thiệp vào phôi của cặp bé gái sơ sinh.

Mục đích mà ông He hướng tới là loại bỏ một gien có tên CCR5, nhằm giúp cho 2 bé gái có khả năng miễn nhiễm với HIV. Ông nói rằng mình tự hào về “thành tựu” của mình, bất chấp sự phản đối đến từ cộng đồng khoa học tại Trung Quốc cũng như trên toàn thế giới.

Trở về từ hội nghị, ông He đột nhiên mất tích một cách bí ẩn. Tới cuối tháng 12/2018, một nguồn tin cho biết nhà khoa học đang bị quản thúc tại nhà khách của ĐH Khoa học và Công nghệ (KH-CN) Hoa Nam, nơi ông từng làm việc thuộc tỉnh
Thâm Quyến.

Có người đã chụp được bức ảnh ông He đi lại ngoài ban công tầng 4 của nhà khách. 2 ban công nối với căn hộ của ông He bị quây lại bằng hàng rào kim loại. Bên ngoài cửa phòng của ông He có 4 người mặc thường phục luôn luôn túc trực.

Là một người theo dõi sát sao những tin tức từ Trung Quốc trong vụ việc này, nhà di truyền học người Anh Robin Lovell-Badge nói với Telegraph rằng ông lo ngại He Jiankui đang bị điều tra và phải đối mặt với mức án tử hình nếu mắc tội tham nhũng và hối lộ trong khoa học để thực hiện thí nghiệm “chui”.

Trước đó, Thứ trưởng Bộ KH-CN Trung Quốc, Xu Nanping từng phát biểu trên đài truyền hình quốc gia CCTV rằng thí nghiệm của ông He đã “vi phạm pháp luật và các quy định của Trung Quốc”, đồng thời “vượt qua ranh giới đạo đức được cộng đồng học thuật tôn trọng”.

Tại Trung Quốc, các hướng dẫn và quy định quản lý của nhà nước có tính chất pháp lý tương tự luật pháp. He Jiankui có thể phải đối mặt với cáo buộc vi phạm hướng dẫn nghiên cứu khoa học của Trung Quốc, trong đó không cho phép cấy phôi chỉnh sửa gien vào tử cung để những người phụ nữ mang thai.

Ngoài ra, nhà di truyền học Lovell-Badge nói rằng Bộ KH-CN và Bộ Y tế Trung Quốc đã tiến hành một cuộc điều tra chính thức liên quan đến thí nghiệm của ông He. Ông có thể phải đối mặt với 2 tội nặng hơn là tham nhũng và hối lộ đều có khung hình phạt lên đến tử hình ở Trung Quốc.

Chính phủ Trung Quốc những năm gần đây đã khởi động một chiến dịch chống tham nhũng trên cả nước, kể cả trong nghiên cứu khoa học.

Đầu năm 2018, chính phủ đã đưa ra những cải cách mới, bao gồm việc công bố một danh sách những nhà khoa học phạm tội, họ có thể bị cấm nhận các khoản tài trợ hoặc đảm nhận vị trí nghiên cứu trong tương lai.

Vào tháng 12, Trung Quốc tuyên bố rằng họ sẽ sử dụng hệ thống tín dụng xã hội của mình- một công cụ chấm điểm công dân đang gây tranh cãi- để nhắm đến các nhà khoa học phá vỡ quy tắc.

Quan sát các động thái từ Trung Quốc, Lovell-Badge không rõ liệu He Jiankui đang bị quản thúc hay được bảo vệ, vì trước đó ông đã từng bị dọa giết.

Bản thân hệ thống quản lý khoa học của Trung Quốc đang có những lỗ hổng, biến đất nước này thành “miền đất hoang dã” cho các thí nghiệm phi đạo đức, theo cách gọi của nhà khoa học phương Tây. Vấn đề không chỉ là trừng phạt ông He, vấn đề còn là việc ngăn chặn các hành động tương tự xảy ra trong tương lai.

ĐÔNG PHƯƠNG (Theo khoahoc.tv/Trí thức trẻ)