Bà mẹ quê
NGUYỄN KIM
“Phụ tử tình thâm
Công thầy nghĩa mẹ
Đừng tiếng tăm nặng lời
Mai xa rồi bách tuế
Lá rụng xuống đại ngàn
Tìm ở khắp nhân gian
Chẳng thấy cha đâu nữa
Nghĩa mẹ thầy đâu nữa…”
(Dân ca)
Ngồi trên chiếc sạp tre nhai trầu bỏm bẻm, bà Hai nhìn ra ngoài trời mây đen vần vũ báo hiệu cơn mưa sắp đến, lòng bồi hồi nhớ lại chuyện nhà…
 |
| Tranh minh họa: Trần Thắng |
Cách đây mười năm, ngày Danh- đứa con trai độc nhất thi đậu đại học- có người hàng xóm đã thân tình khuyên rằng:
- Bà một mẹ một con, gia cảnh lại nghèo. Thằng Danh theo học bốn năm ở thành phố, bà liệu nuôi nổi không? Tiền trọ, tiền ăn, tiền sách vở đủ thứ, rồi học trò trường huyện chân ướt chân ráo lên chốn xa hoa lộng lẫy… lỡ hư hỏng càng khổ hơn!
Bà Hai trầm ngâm một lúc rồi cười tin tưởng:
- Tôi biết tánh con tôi, nó có chí học hành mà thương tôi lắm. Chẳng lẽ chịu dở dang để làm thuê làm mướn hay quanh quẩn miếng ruộng nhỏ cả đời như mẹ nó sao? Thà chịu cực khổ, tôi nhất định cho thằng Danh ăn học tới nơi tới chốn theo lời căn dặn của cha nó hồi xưa.
Người hàng xóm nói thêm một câu:
- Con học cao ai mà không muốn, nhưng phải tùy hoàn cảnh mình. Tui nghe bên ủy ban xã đang cần người, biểu nó xin vào công tác, ít năm ổn định thì bà cũng… nở mày nở mặt!
Ngừng tay têm trầu, bà Hai nhìn lên bàn thờ chồng, ánh mắt dìu dịu mà cương quyết với ý định…
Ngần ấy thời gian Danh học ở Sài Gòn là bấy nhiêu ngày bà Hai vất vả, khi cấy ruộng nhà, lúc làm thuê ruộng người. Những đêm mưa rả rích, gió lạnh se da, bà tay đèn tay nôm đi soi cá, ếch ở con kinh Xóm Rạch. Cuộc sống dù cực khổ thiếu thốn đủ điều, nhưng tuyệt nhiên bà chẳng hề hé môi than vãn với bất kỳ ai. Trong sâu thẳm lòng bà chỉ tô đậm hai chữ “vì con”.
Cứ tuần lễ hoặc mươi bữa, bà nhờ chú Út xe tải tiện dịp lên thành phố, gửi cho Danh ít tiền cùng những thức ăn nhà quê tích cóp như xâu khô cá, bịch tôm rang mặn, hũ mắm cá cơm,…
Thỉnh thoảng được thư con gửi về, bà Hai mừng rỡ nhờ mấy đứa nhỏ nhà bên đọc cho nghe nhiều lần đến thuộc nằm lòng từng câu chữ. Bao nhiêu mệt nhọc hầu như tan biến khi bà mường tượng Danh đang kề cận bà để khoe việc học hành tiến bộ cùng nỗi nhớ mẹ, nhớ quê.
Rồi bà lại tặc lưỡi lo âu tháng này mưa dầm dề, tấm mền mỏng đem theo có đủ đắp ấm nó không? Cái giàn thun bắn chim với mấy món đồ chơi rẻ tiền của nó, bà còn cất kỹ, không nỡ bỏ đi. Ôi! Tấm lòng người mẹ thương con kể sao cho xiết!
… Mảnh bằng tốt nghiệp hé mở tương lai Danh cùng lúc với sức khỏe suy sụp của bà Hai sau bao năm dài lao lực nuôi con ăn học. Miếng trầu têm vụng về trong ống ngoáy, bàn tay gầy run run lóng ngóng không người giúp đỡ.
Danh về thăm mẹ dăm hôm và sau khi đủ giấy tờ cần thiết ở địa phương, anh trở lên thành phố nhận việc tại một công ty sản xuất hàng nhựa, qua sự giới thiệu ân cần của con gái vị phó giám đốc là bạn học thân thiết cùng trường với Danh.
Bà mẹ quê lại tiếp tục ẩn nhẫn chờ đợi, cho tới ngày bấm bụng bán nốt mảnh ruộng nhỏ lo việc Danh cưới vợ, vẫn là cô gái ấy. Bước khởi đầu danh vọng bằng cuộc hôn nhân không tương xứng về gia thế, khiến Danh từ chỗ mặc cảm dần thay đổi cách nhìn về nơi mình đã quen hơi, đã trưởng thành trong chắt chiu, đùm bọc…
… Một hồi còi dài từ chiếc xe du lịch màu trằng, chị giúp việc tất tả chạy ra mở cổng. Danh xách cặp da bước xuống, dáng vẻ chững chạc, tự tin. Bất chợt, anh hất hàm bảo người lái xe:
- Đêm qua, từ nhà hàng tôi gọi điện cho anh hai lần, sao đem xe rước chậm vậy?
Anh lái xe tóc hoa râm, chớp mắt ấp úng:
- Dạ… đứa con út sốt cao mà quá khuya không có xe, nên… vợ chồng tôi đánh liều tranh thủ đưa nó tới bệnh viện, thành ra… Tôi thiệt tình xin lỗi…
Danh gằn giọng bực tức:
- Đó là chuyện riêng anh… Lần sau cẩn thận, có nhiều người muốn thay anh đấy!
Vào trong sân, thấy mẹ đang vun đất tưới nước cho khóm hồng, anh cau mặt:
- Con đã kêu người ít bữa đến sửa sang lại khu vườn, má làm vậy lỡ thiên hạ nhìn vào… khó coi lắm!
Bà Hai xoa 2 tay vào nhau, cười ngượng nghịu:
- Con rước má lên đây gần 2 tháng trời, ăn ở không cũng buồn…
- Buồn là buồn cái gì? Về quê sống bẩn chật với đất phèn, ruộng bùn, đường sá bụi bặm, đèn dầu leo lét… là sướng hơn sao?
Vuốt mái tóc bạc trắng, bà Hai nói nhỏ:
- Đành là vậy! Tại má… má muốn gần con, thấy con mỗi ngày… Chớ cả đời má quen làm lụng, gắn bó cùng làng xóm, giờ xa cách làm sao hổng buồn cho được con!
Ngồi xuống băng ghế, Danh đốt thuốc hút rồi ngần ngừ hỏi mẹ:
- Vợ con có trong nhà không má?
- Ờ… Cô Hồng tiệm vàng với 2 bà nữa tới, rồi cùng đi đâu má không biết!
Xách cặp đứng lên, Danh thở dài:
- Lại họp mặt linh tinh với mấy bà ăn không ngồi rồi… chẳng ngó ngàng chi tới gia đình!
Bà Hai ngó chăm chăm con, buột miệng:
- Con cũng nên bớt rượu chè, bớt đi nhà hàng nhà hát tới khuya mới chịu về. Ở dưới mình, bà con nghèo bị ảnh hưởng trận bão…
Danh quay lại, hơi to tiếng:
- Bà con dưới mình… hừ… Má quen đời quê mùa, đâu biết rằng làm ăn lớn, quan hệ nhiều thì phải tiếp khách, tiệc tùng liên miên. Thử hỏi xe cộ, nhà cửa tiện nghi thế này từ đâu ra? Ai có phần số nấy, việc gì phải bận tâm mãi. À… nghe Hằng vợ con nói má đòi trở về quê, có không?
- Thôi thì má nói thiệt bụng cho con hiểu. Má nhớ từ con rạch, bụi tre cho tới dây bầu dây bí… nhớ xốn xang lắm con ơi! Chớ với con cháu lúc nào má cũng thương…
- Má than thở giống… tuồng cải lương quá! Để bàn lại với vợ con chuyện ấy. Bé Hương về chưa má?
- Cô giáo đưa nó về rồi, đang coi truyền hình trong nhà. Thôi con vô nghỉ cho khỏe!
… Trời tờ mờ sáng, bà Hai thức dậy nhẹ bước ra nhà sau trệu trạo nhai miếng trầu cay nồng lợn cợn đầu ngày. Không chủ ý, nhưng tiếng thì thào trò chuyện của vợ chồng Danh vẫn lọt tai bà qua khung cửa sổ khép hờ:
- Má già, nay về sống một thân một mình cũng tội… Nhưng ý má muốn vậy, vả lại nếp sinh hoạt thành thị với nông thôn khác biệt nhiều, chắc má khó thích ứng. Em kể chuyện này nghe chơi thôi… Hôm nọ anh Chín thầu khoán tới, tình cờ thấy má mặc cái áo cánh cũ mèm đứng nhổ nước trầu cạnh rào, anh ấy tò mò hỏi. Em hơi ngượng, phải nói lảng sang chuyện khác…
Im lặng một chút, giọng Danh ngập ngừng:
- Ờ… hàng tháng anh gửi về má chừng một triệu, ở quê vậy là đủ, là nhiều. Anh nhờ thằng Minh là em cô cậu lo dòm ngó giúp. Vậy được chưa em?
- Vậy là tốt! Anh qua nhắc má soạn đồ, có chuyến xe khách 6 giờ chạy. Hồi hôm thức khuya em mệt nên không tiễn má được. Đừng gọi bé Hương, để nó ngủ thẳng giấc. Anh lựa lời nói khéo, để má buồn tội nghiệp!
Bỗng dưng có cảm giác nôn nao, bà Hai cố nén tiếng ho, ôm ngực bước về phòng mình. Ở đấy bà đã xếp các vật dụng vào cái giỏ đệm cũ ngày lên đây sống cùng vợ chồng con trai…
… 2 bức điện gửi đến nhà Danh báo tin bà Hai bệnh nặng như rơi vào khoảng không, bởi vợ chồng họ đang đi du lịch nước ngoài. Tại bệnh viện huyện, ngoài những người hàng xóm tới an ủi, hỏi thăm, chỉ có đứa cháu túc trực chăm sóc. Đêm cuối cùng, Minh ngồi cạnh giường bà, nghiêng đầu lo lắng, nghe những lời dặn dò đứt quãng của người cô ruột đơn độc:
- Cô… nhớ thằng Danh quá! Sao lâu nó không về cho cô gặp? Cô mệt nhiều… dặn cháu nếu chẳng may… thì làm đơn giản thôi… đừng bày vẽ tốn kém…
Nước mắt ròng ròng trên má, Minh cúi sát mặt bà, nghẹn lời:
- Cháu nghèo… không đưa cô lên tỉnh được. Cô ráng thêm ít ngày… cô ơi!
Khẽ lắc lắc mái đầu bạc trắng rũ rượi trên gối, bà Hai cầm tay cháu thều thào:
Chỗ tiền mấy tháng nay… thằng Danh gửi… cô còn giữ nguyên, ở quê có tiêu xài chi đâu. Cô nhớ lúc nó còn nhỏ… cô nhớ…
… Đám tang bà Hai đơn sơ mà trang nghiêm, mọi người đưa tiễn thật đông, bởi ai cũng thương quý bà, một người nhân hậu, chung thủy với làng quê nghèo khó mà đầy lòng bao dung. Danh đi cạnh quan tài, hai mắt đỏ hoe.
Giờ phút này chẳng biết anh có nhận ra rằng từ nay anh vĩnh viễn không được một lần phụng dưỡng tách trà thơm, miếng trầu cay hoặc nói lời yêu kính tận đáy lòng với người mẹ một đời lam lũ cho con. Vợ Danh cúi đầu trầm tư, lặng lẽ dắt con tránh từng vũng nước đọng của cơn mưa đêm qua.
Trên con đường dẫn ra nghĩa trang, Minh bùi ngùi rải lá vàng bạc theo những bước chân, tâm trí miên man nghĩ về cái ống ngoáy trầu- di vật bà Hai trao cho anh- gói gọn trong chiếc khăn bạc màu thời gian. Có ai đó cảm xúc khe khẽ đọc câu ca dao buồn nẫu ruột… Mẹ già như chuối chín cây… Gió lay mẹ rụng… con rày mồ côi…